ኣብ ትግራይ እዉጅ ኩናት፡ ኣብ ኤርትራ ሕቡእ ኩናት ህይወት ሰብ ይሃልቕ

ኣብ ትግራይ እዉጅ ኩናት፡ ኣብ ኤርትራ ሕቡእ ኩናት ህይወት ሰብ ይሃልቕ

ዝበዝሕ ኤርትራዊ፡ እቲ ብጉልባብ ሕጊ ንምኽባር ብተግባር ግን ሕጊ ንምቅባርን መሰል ካልኦት ብሓይሊ ንምጉዕጻጽን፡ ብ4 ሕዳር 2020 ብመራሒ ሰልፊ ብልጽግና ኣቢዪ ኣሕመድን ሽርክነት መላኺ ኢሳያስን ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ትግራይ ዝተኣወጀ ኩናት፡ ህዝቢ ኤርትራ ብዙሕ ክሳራን ዕንወትን ከምዘየጋጠሞ ይመስሎ ይኸውን። እንተኾነ ህዝቢ ኤርትራ’ውን ንብዙሕ ምኽንያት ብዝርአን ብዘይርአን፡ በቲ ኣብ ክልል ትግራይ ዝተኣወጀ ኩናት፡ ኣብ ታሪኹ ጸሊምን ዘሕዝንን ዘሕፍርን ነጥቢ ገዲፉ ኢዩ። መንቀሊ ናይ ኩሉ ውርደትን ሕሰምን ህዝቢ ኤርትራ ድማ፡ እቲ ልዕሊ 50 ዓመታት ስልጣን ሒዙ፡ ነቶም ምእንቲ መሰልን ክብረትን ሃገሮምን ህዝቦምን ክብርቲ ህይወቶም ከወፍዩ በረኻ ዝወጹ ንጹሃት ኤርትራውያን እናቀንጸለን ኣብ ማእሰርቲ እናኣማሰነን ዝሰወደን ገና ንህዚ ኤርትራ ዝረግጽ ዘሎን ውልቀመላኺ ኢሳያስን ኣብ ዙርያኡ ዘለዉ ሒደት ጠላማትን ኢዩ።

ነቲ ንነዊሕ ዓመታት ካብ ዝባኑ ምውራድ ዝኣበየ ሕዱር ሕማም ህዝቢ ኤርትራ፡ ኣብ ሓምለ 2018 መላኺ ኢሳያስ ምስ ኣቢዪ ኣሕመድ ፈሪመዮ ዝበሎ ናይ ሕሶትን ህዝቢ ኤርትር ዘይፈልጦን ስምምዕ ሰላም’ዩ ካልእ መንደዓት ተደሪብዎ። ኣቢዪ ኣሕመድ ዋላ’ኳ ኣብ 2019 ከም ተሓላቂ ሰላም ተባሂሉ ሽልማት ኖቤል እንተረኸበን ብዙሕ ተስፋ ተዋሂብዎ እንተነበረን፡ ኣብዚ እዋን’ዚ ኣብ ውሽጢ ኢትዮጵያን ጎረባብቲ ሃገራትን፡ ዝፍጽሞን ዝኽተሎን ዘሎ እከይ ተግባራት ግን ኣብ ኣህጉራዊ ቤት ፍርዲ ገበን ኩናትን ብምጽናት ዓሌትን ቀሪቡ ክናዘዝን ክቅጻዕን’ዩ ዝግብኦ። መላኺ ኢሳያስ ድማ ቀንዲ ሃንዳስን ኣማኻርን ናይቲ ኣቢዪ ኣሕመድ ዝፍጽሞ ዘሎ ዕንደራ ኩናት ስለዝኾነ፡ ካብ ተሓታትነት ዘምልጥ ኣይኮነን።

ኤርትራውያን፡ ናጽነትና ንምርግጋጽ ኣንጻር ባዕዳዊ መግዛእቲ ኢትዮጵያ ን30 ዓመታት ዕጥቃዊ ቃልሲ ኣካይድናን ክቡር መስዋእቲ ከፊልናን ደሚናን ኢና። ድሕሪ 1991 ድማ፡ ኩሉ ዓቅምናን ኣድህቦናን ነቲ ብሰንኪ ኩናት ዝዓነወ ቁጠባና ምሕዋይ፡ ሰላምን ልዕልና ሕግን ምንጋስን ዲሞክራሲ ምውሓስን ኢዩ ነይሩ። እንተኾነ ህዝቢ ኤርትራ ዕድለኛ ስለዘይኮነን ብዘይ ኩናትን ዕግርግርን ክነብር ዘይክእል ስርዓት ስለዝተሰከመን፡ ክሳብ ለይቲ ሎሚ ብዶብ እናተመኽነየ ምስ ኩለን ጎረባብትና ሃገራት ኣብ ዝተኻየደ ኩናት፡ ደቑ ኣብ ባርዕ ሓዊ ካብ ምጥባስ፡ ቁጣባኡ ካብ ምዕናውን ናብ ስደት ካብ ምብትታንን ኣየቋረጸን።

እቲ ካብ ኩሉ ዝኸፍአ ፍጻመ ድማ እቲ ማእከላይ መንግስቲ ኢትዮጵያ ንህዝቢ ትግራይ ብሓይሊ ንምምብርካኽ ብ4 ሕዳር 2020 ዝኣወጆ ኩናት፡ ጉጅለ ህግደፍ ነቲ ምስ መራሕቲ ወያነ ዝጸንሖ ዝኽሓነ ጽልኢ ሕነ ንምፍዳይ ኣብ ጎድኒ ኣቢዪ ኣሕመድ ተሰሊፉ፡ ንህዝቢ ኤርትራ ኣብ ዘይምልከቶ ጉዳይ ምጥባሱ ኢዩ። ህዝቢ ትግራይ ኣብ መሬቱ ኮይኑ ኣንጻር ዓመጽን ንመሰሉን ክምክት እንከሎ፡ ምኽኑይን ፍትሓውን ኢዩ። መላኺ ኢሳያስ ንመዓንጣ ዘይቆጸሩ መንእሰያትና ኣብ ዘይመሬቶምን ጉዳዮምን ድራር ዓረር ክገብሮም እንከሎ ግን፡ ኣዝዩ ዘሕዝንን ይቅረ ዘይብሃሎ ገበንን ኢዩ። ወዮ ድኣ ኤርትራውያን  ዘይተገንዘብናዮን ዘይነቃሕናሉን ስቕታ ስለዝመረጽናን እምበር፡ መላኺ ኢሳያስ ነቲ ኣብ 2018 ብወግዒ ብዝርድኣና ቋንቋና ገይሩ “ኣብ ዝኾነ ጉዳይ ኢትዮጵያ ኣእዳውና ኣጣሚርና ኣይንዕዘብን ኢና” ዝበለና ሕልሚ ኢዩ ብዋጋ ህይወትና ዝትግብር ዘሎ። እቲ ንስልጣን ኢሳያስን ኣቢዪ ኣሕመድን ኣብ ጎቦታት ትግራይ ሃሊቑ ዘሎ ኤርትራዊ ኣበየናይ መዝገብ ታሪኽን ዝኽርን’ዩ ክሰፍር? ስድራቤቶም’ከ ካብ መቕዘፍቲ ደቆም እንታይ ዓስብን ሞሳን ክረኽቡ ኢዮም?

ውልቐ መላኺ ኢሳያስን ካብቲ ኩናት ረብሓ ዘለዎም ሒደት ጎሓላሉን፡ ሰራዊት ኤርትራ ኣብ መሬት ትግራይ ኣትዩ ኣብ ትሕቲ’ቶም ትማሊ ዝዋጉኡዎን ህዝቢ ኤርትራ ዝሓርዱን ዝነበሩ ወተሃደራት ኢትዮጵያ እናተማህዘዘ፡ ኣብ መሬት ትግራይ ሰላማውያን ሰባት ከጋፍዕ፡ ንብረት ህዝቢ ክዘምትን ከዕኑን ስለዝተራእየ፡ ከም ዕሱብን ወራርን ሰራዊት ተቆጺሩን፡ ብህዝቢ ትግራይ ተፈንፊኑን ተኻዒቡን። ህግደፍ፡ ኣብ ልኡላዊ መሬትና ባዕዳውን ነፍጠኛን ሰራዊት ኢትዮጵያ  ምስ ብረቱን ኣጽዋሩን ኣትዩ ብኩሊት ኣንጻር ህዝቢ ትግራይ ክወግእን ክቀትልን ተፈቂዱሉ። ህዝቢ ኤርትራ ብሕማምን ብጥሜትን እናተሳቀየ እንከሎ ኣብ ኩናት ትግራይ ዝተወግኡ ወተሃደራት ኢትዮጵያ ኣብ ትካላት ጥዕናና ክሕከሙን ኣዴታትና ረሳሕን ብደም ዝጨቐወን  ክዳውንቶም ክሓጽባን መግቢ ክሰርሓሎምን ተኣዚዘን። ህዝቢ ኤርትራ ድማ ኣይ-ብኢዱ ኣይ-ብእግሩ፡ ብሰንኪ’ቲ ጉጅለ ህግደፍ ኣብ ትግራይ ዝፍጸሞ ዘሎ ግፍዒታትን ዝምታን ብቀሊሉ ዘይምሖን ንወለዶታት ዝጸንሕን ሰራውር ቂምታን ጽልእን ተተኺሉ። ዘኹርዕን ውርዙይን ባህሊ ህዝቢ ኤርትራ ተበኪሉ። እንተኾነ ህዝቢ ትግራይ፡ እቲ ብጉጅለ ህግደፍ ኣብ ልዕሊኡ ዝፍጸም ዘሎ ገበን ንህዝቢ ኤርትራ ብቀጥታ ከምዘይምልከትን ህግደፍን ንህዝቢ ኤርትራ ከምዘውክሎን ክግንዘቦ ይግባእ።

ብሰንኪ’ቲ ኣብ ክልል ትግራይ ዝተወልዐ ኩናት፡ እቶም ብጨካን ምሕደራ ጉጅለ ህግደፍ ኣብ ሃገሮም ብሰላም ክነብሩ ዘይክኣሉ ኣስታት 100 ሽሕ ኣብ መዓስከራት ስደተኛታት ትግራይ ዝነበሩ ኤርትራውያን ስደተኛታት፡ ብዘይ ኣላዪ፡ መግቢ ዝስተ ማይ፡ ሕክምና፡ መጓዓዝያን ኣብ መንጎ ክልተ ሓዊ ተቀርቂሮም ንሞት፡ መውጋእቲ፡ ስርቂ፡ ማህረምቲ፡ ስነኣእምሮኣዊ ጭንቀትን ኮይኖም፡ ሓይሊ ዝረኸቡ እግሮም ናብ ዝመርሖም ተበታቲኖምን ሕሙማትን ቆልዓ ሰበይትን ድማ ኣብ ሰጣሕ ጎልጎል ተሪፎም። ጉጅለ ህግደፍ ብወገኑ ናብቲ መዓስከራት ሰራዊቱ ብምእታው ብዙሓት ኤርትራውያን ስደተኛታት ጨውዩን ኣጋፊዑን። መንግስቲ ኢትዮጵያ፡ ኣህጉራዊ ውዕላትን ስምምዓትን ስደተኛታት ሸለል ብምባል ድሕነትን መሰልን ኤርትራውያን  ስደተኛታት ክጣበቕን ክሕሉን ኣይክኣለን። ብፍላጥ ከምዝሳቀዩን ከምዝበታተኑ ገይሩዎም። መንግስቲ ኣቢዪ ኣሕመድ፡ ነቶም ካብ ከባቢ ኩናት ሃዲሞም ናብ ኣዲስ ኣበባን ጎንደርን ዝሃደሙ ኣማኢት ኤርትራውያን ስደተኛታት፡ ብሓይልን ብዘይ ድሌቶምን ኣናኣጋፍዐ ናብ ዞባ ውግእን ዝኾነ መሳለጥያ ዘይብሉን ቦታ መሊስዎም። እዚ ዘይሓዊ ኣረሜናዊ ተግባር እዚ፡ ነታ ብምእንጋድ ስደተኛታትን ምኽባር ኣህጉራዊ ሕግታትን ሰብኣዊ መሰላትን ጽቡቕ ስምን ዝናን ኣለኒ ኢላ ብኣፋ ትምካሕ ኢትዮጵያ ዘቃልዕ ጥራይ ዘይኮነ ብሕጊ ዘሕትት ኢዩ።

 ጉጅለ ህግደፍ ለበዳ ኮሮና ቫይረስ ንምግታእ ተባሂሉ ዝኾነ ቀረብን መሳለጥያን ከየዳለወ ንህዝቢ ኤርትራ ን9 ኣዋርሕ ኣብ ቤቱ ክዕጾን ሰሪሑ ድራር ዕለቱ ከይምእርር ስለዝተኸልከለን፡ ብሕማምን ጥሜትን ከምዝሳቐ ኮይኑ። ብኣንጻር’ቲ  ጉጅለ ህግደፍ፡ ኮሮና ቫይረስ ንምቁጽጻር ሓይሊ ዕማም መስሪተ ዝብሎን ኣብ ኤርትራ ብሕማም ኮሮና ሰብ ኣይሞተን ኢሉ ክጀሃረሉ ዝጸንሐን፡ ነቲ ህጹጽ ዘይኮነ ቀዳምነት፡ ዓሰርተታት ኣሽሓት መንእሰያት ብዘይ መከላኸሊ ኮሮና ቫይረስ ኣብ ሳዋ ኣኪብካ ምዕላምን ምምሃርን ኣየቋረጸን። ሕማም ኮሮና ቫይረስ ኣብ መደበር ተዓሊም ሳዋ ንኸይኣቱ ቃል ኣትዩልና ኢዩ ከምዝተባህለ ያኢ፡ ኣብ ቅድሚ ኣቢዪ ኣሕመድን መላኺ ኢሳያስን ብዘይ ናይ ኣፍን ኣፍንጫን መሸፈኒ ወተሃደራዊ ሰልፊ ከርእዩን ተዓዚብና።

ኣብ ኩናት ክልል ትግራይ፡ ዓሰደርተታት ኣሽሓት ሰራዊት ኢትዮጵያ ኣብ ገጠራትን መደበራት ጥዕናን ስለዝተዘርኡን ስለዝተሓከሙን ከምኡ’ውን ምስ ሰራዊት ኤርትራ ሓቢሮም ኣብ ኩናትን ዝምታን ስለዝተዋፈሩን፡ ኣብዚ እዋን’ዚ ኣብ ኤርትራ ለበዳ ኮሮና ቫይረስ ኣዝዩ ተላቢዑን ሞት ኣስዒቡን ኣሎ። እዚ ድማ፡ ልኡላውነት ኤርትራ ምድፋር ጥራይ ዘይኮነ   ንህዝቢ ኤርትራ ንምጽትን ንምስቃይን ብጉጅለ ህግደፍ ዝተራእየ ተወሳኺ ሓላፍነት ዝጎደሎ ሸለልትነትን ዝስርሓሉ ዘሎ ስዉር ተንኮልን ኢዩ።  ኣብ ኤርትራ ንለበዳ ኮሮና ቫይረስ ዝቆጻጸር እኹልን ብቁዕን መሳለጥያ መድሃኒትን ትሕተ ቅርጽን ስለዘየለ ኣብ ህዝብና ክወርድ ዝኽእል ሃስያ ክሳብ ክንደይ ከቢድ ከምዝኸውን ንምግማቱ ኣየጸግምን። ጠንቂ ናይዚ ብገበን ዘሕትት ምልባዕን ስቃይን ድማ ጉጅለ ህግደፍ’ዩ።

በዚ ኣጋጣሚ ኣብ ወጻኢ እንርከብ ኤርትራውያን፡ ነቲ ኣብ ኤርትራ ብናህሪ ዝላባዕ ዘሎ ኮሮና ቫይረስን ኣብ ቤቱ ተኾርምዩ ዝሳቀ ዘሎን ህዝብና ንምርዳእ፡ ጉጅለ ህግደፍ ሰብኣዊ ረድኤትን ግዳማዊ ሓገዛትን ንኽኣቱ ምቹእ ባይታ ክፈጥርን ክሓትትን ከምኡ’እውን ማሕለኻታት ናይ ሓዋላ ገንዘብ መስርሕ ክኣልን ጎስጓስ ከነካይድ ይግባእ። ብዓቢኡ ግን እቲ ካብ ዓለም ነጺሉ ንህዝብና ዝቀጽዕን ንብረቱ ዝዘምትን ብሓዊ ዝጻወትን ዘሎ ኣረሜናዊ ጉጅለ ህግደፍ ኣብዚ ሓድሽ ዓመት ከብቖዕ ንጽዓር።

ቀዳምነታት ህዝቢ ኤርትራ ምህናጽ ዲሞክራሲ፡ ቁጠባዊ ዕብየት ምስፍሕፋሕ ማሕበራዊ ኣገልግሎትን እምበር ናብ ዘይምልከተና ናይ ካልኦት ሃገራት ጉዳይ ጣልቃ ምእታውን ህይወት ዜጋታትና ምቕዛፍ ቁጠባን ምዕናው ስምና ምብላል ኣይኮነን። ጉጅለ ህግደፍ ካብ ኩናትን ዕንደራን ኢትዮጵያ ሓሊፊ ሕጂ እውን ኣብቲ ሱዳንን ኢትዮጵያን ወሊዐንኦ ዘለዋ ኩናት ግዳይ ከምዝገብረና ዘጠራጥር ኣይኮነን። እቲ ሓውናን ኣማኢት ኣሽሓት ዜጋታትና ተዓቑቦሙሉ ዘለዉ ህዝቢ ሱዳን ከናቁተናን፡ እቲ ረጽሚ ካልኦት ሃገራት ክሕወስኦን ዝገደደ ቅልውላው ከምዝፍጠር ፍሉጥ’ዩ። ህዝቢ ኤርትራ ሞት ብሞቱ ኣብ መሬትካ ምሟት ሽም ኣለዎ። ናብ ዘይመሬትካን ዘይምልከተካን ከም ዕሱብ ሰራዊት ንስልጣንን ረብሓን ኢሳያስን መሰልቱን ከተርብሕ ደቕኻ ክትግብርን ክትስንክልን ኣይግባእን። ህዝብን ሰራዊትን ኤርትራ ክሳብ መኣስ ኣእዳውካ ኣጣሚርካ ኣብ ገዛኻ ተዓጺኻ ዒሕ ምባልን ሻቅሎትን? ብዘይካ ንመላኺ ኢሳያስ ኣሲርካ ኣብ ፍርዲ ምምቅራብን ወናኒ ዕድልካ ምዃንን ካልእ መፍትሒ የለን። ይኣክል ሓዘን፡ ይኣክል ማእሰርቲ፡ ይኣክል ጥሜት፡ ይኣክል ውርደት። ኣብ ትግራይ እዉጅ ኩናት ይካየድ ኣሎ፡፡ ኣብ ኤርትራ ግን ዓለም ዘይትፈልጦን ንህዝቢ ኤርትራ ዓፊንካን ካብቲ ናይ ትግራይ ዝኸፍአ ብሕቡእን ብሰላሕታን ብኩናት፡ ብጥሜት ብምሕያር ህይወት ሰብ ይሃልቕ ኣሎ።

ጽላል ካብ ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ 2 ጥሪ 2021