ጸገምና፡ ኣተሓሳስባና!

ጸገምና፡ ኣተሓሳስባና!

ብመጀመርያ ካብ’ዚ ሕማም ኮሮና ኮቪድ-19 ይዂን ካልእ ብጥዕናኹም ደሓን ክትህልዉ ዘሎኒ ድሌት እገልጽ። ሰብ ከም’ቲ ዝሓስቦ’ዩ ዝኸውን ዝብል ብመንፈሳዊን ስነፍልጠታዊን ዝተደገፈ ሓቂ’ዩ። ስለ’ዚ ንሕና ከም’ቲ ንሓስቦ ኢና ንኸውን ወይ ድማ ውጽኢት ናይ ኣተሓሳስባና ኢና ክንብል ከሎና፡ ሓሳባትና ኣብ ባህሪያትናን ተግባርናን ወሳኒ ተራ ከም ዘለዎ ይበርሃልና። ሕያዎት ወይ ርጉማት፡ ጨካናት ወይ ርህሩሃት ብስጭዋት ወይ ሕጉሳት ክንከውን፡ ባህሪያትና ብሓፈሻ በተሓሳስባና ይውሰን። ሓንጐልና ዋላ ንቊሩብ ደቓይቕ ብዘይ ሓሳባት ወይ ባዶሽ (vacuum) ክኸውን ስለ ዘይክእል፡ ጸጽቡቑ ሓሳባት መሊእና ንሕማቕ ቦታ ከም ዘይረክብ ክንቈጻጸሮ ንኽእል ኢና። በዚ ድማ ብሰላምን ዕግበትን ምንባር ይከኣል።

ሓደ ካብ’ቲ ዝለዓለ ተፈጥሮኣዊ ጸጋ ደቂሰብ ዝሓስብን ንሓሳባት ዝዓቊርን ዝዝክርን ንኩሉ ኣካላት ዝቈጻጸርን ሓንጐል ምውናን’ዩ። ሓንጐልና ተጠቒምና ጽቡቕ ይኹን ሕማቕ ክንሓስብን ከነመዛዝንን ክንውጥንን ብእኡ ኣቢልና ድማ ናብ ምዕባለን ስልጣኔን ክንስጉም ወይ ከኣ ኣብ ውድቀትን ድሕረትን ክንነብር እቲ ምርጫ ናትና’ዩ። ኣተሓሳስባና ኣብ’ዛ ዓለም ገሃነም ወይ ገነት ክንፈጥር ሽቶና ክንወቅዕ ራእይና ድማ ክንትርጉም ዘኽእለና መስተንክር ባህርያዊ ውህብቶና ኢዩ። ብመንጽር ህሉው ኲነታት ሃገርና ምስ እንምልከት ብሰንኪ ጸገም ኣተሓሳስባ፡ እቲ ስርዓት መንገዲ ገሃነምን ጥፍኣትን መሪጹ ራእይ ዘይብሉ ጐደና ሒዙ “ንኺድ ጥራይ” ክብል ኣብ መዓልቦ ዘይብሉ ሸንኰለል ይነብር ።

 ሓሳባትና ረቂቕን ዘይረአን ክነሱ ክረአ ዝከኣል ብሉጽ ስራሓትን ህንጸትን ወይ ከቢድ ዕንወትን ጉድኣትን ከስዕብ ይኽእል። ብሓፈሻ ኣብ ኣተሓሳስባ ሰባት ተመርኲስና፡  እቶም ሃናጺን ኣድማዒን ሓሳባት ዘለዎም ኣወንታዊ፥ እቶም ኣዕናዊን ኣፍራሲን ሓሳባት ዘለዎም ሰባት ድማ ኣሉታዊ ኢልና ናብ ክልተ ጉጅለ ክንከፍሎም ንኽእል። ባህሪያት ደቂሰብ በቲ ዝሓስብዎ ስለ ዝውሰን ከኣ፡ ኣወንታዊ ዝሓስቡ ጽቡቕ ባህሪያት፡ ኣሉታዊ ሓሳባት ዘለዎም ድማ ሕማቕ ባህሪያት ኣለዎም ኢልና ንድምድም። በዚ መለክዒ’ዚ ንሕና ከም ህዝቢ ካብ መግዛእቲን ኲናትን ናብ ናጽነትን ጩራ ምዕባለን ሰጊርና ከነብቅዕ ምልካዊ ናይ ኣተሓሳስባ ጸገም ዝፈጠሮ ምሕደራ ኣብ ዕንወትን ድሕረትን ጥሒልና ንርከብ።

ኣተሓሳስባና ምስ ባህሪያትና ጥራይ ዘይኰነ ምስ ስነኣእምሮኣዊን ኣካላዊን ጥዕናናን ምንዋሕ ወይ ምሕጻር ዕድመና’ውን ብቀጥታ ዝተተሓሓዘ ምዃኑ ናይ ስነኣእምሮ መጽናዕቲ ይሕብር። እዚ ድማ ሓንጐልና ኣወንታዊ ክሓስብ ከሎ ጠቐምቲ ነዝዒታት ወይ ከሚካላት ይሰድድ’ሞ ኣብ ኩሉ ሰብነትና ናይ ሓጐስ  ቅሳነት ከምኡ’ውን ትስፉውን ንጹርን  ስምዒታት ይፈጥረልና። ኣተሓሳስባና’ውን ብሩህን ኣንዊሑ ዝጥምትን ስለ ዝኸውን ዕግበት ዘለዎ ሕጉስን ጥዑይን ሂወት ከነሕልፍ ይሕግዘና። ብኣንጻሩ  ሓንጐልና ብኣሉታዊ ኣተሓሳስባ ምስ ዝጥቃዕ ጸቕጢ ዝፈጥሩ ሕማም ናይ ምጽዋር ዓቕምና ዘዳኽሙ ነዝዒታት ሰዲዱ ኣብ ምሉእ ሰብነትና ሃሳዪ ሳዕቤን የኸትል። ሂወትና ድማ ዕግበት ዘይብሉን  ዘይሕጉስን ዘይትስስፉው’ን ብናይ ስነኣእምሮዊ ይኹን ብኣካላዊ ሕማም ዝጥቃዕን ይኸውን። እቲ ናይ ስነኣእምሮ ሕማም ንብሎ ብዓቢኡ’ውን ናይ ኣተሓሳስባ ጸገም ስለ ዝዀነ ከም’ቲ ንሓስቦ ኢና ንኸውን ክንብል ንኽእል።  

እምበኣር ሓሳባትና ምስ ባህሪያትና ኰነ ምስ ጥዕናና ዝተኣሳሰረ ስለ ዝዀነ ኣተሓሳስባና ብምትዕርራይ ወይ ናብ ኣወንታ ብምቕያር ኣብ ሂወትና ብዙሕ ለውጢ ከነምጽእ ከም ንኽእል ብመጽናዕቲ ዝተደገፈ’ዩ። ንኣብነት ኣብቶም ካብ ህልቂት ሂትለር ዝደሓኑ እስራኤላውያን ዝተገብረ ሰፊሕ መጽናዕቲ ከም ዝሕብሮ፡ ኩሎም ሓደ ዓይነት ሃስያን ስቓይን ዝወረዶም ክነሶም፡ እቶም ገለ ካብኣቶም ኩሉ ነገራት ከምቲ ዝዀኖ’ዩ ዝኸውን ኢሎም ነቲ ኣብ ልዕሊኦም ዝወረደ ስቓይ ብኣወንታ ብምቕባል፡ ሰብ ጸጋ ጥዕናን ዕድመን ኰይኖም ይነብሩ። ብኣንጻሩ እቶም ካልኦት በቲ ዘጓነፎም ከማርሩን ክራገሙን ክጭነቑን ግዳያት ኣካላዊን ኣእምሮኣዊን ሕማምን ሞትን ኰይኖም። ስለ’ዚ ኣተሓሳስባና ኣብ ኩሉ መዳያት ሂወትና ጠቓሚ ወይ ጐዳኢ ክኸውን ከም ዝኽእል ተረዲእና ናብ ረብሓና ክነውሎ ይግባእ ።

ገለ ካብ’ቶም  ናይ ኣተሓሳስባ ጸገም ዘለዎም ሰባት መጠራቐምቲ ወይ ቋጸርቲ ቂምታን ቅርሕንቲን (Injustice Collectors) ከም ዘለዉ ናይ ስነኣእምሮ ክኢላታት ይሕብሩ። እዞም ሰባት ነቲ ዕለታዊ ዘጓንፎም በደል ወይ በደል ኰይኑ ዝስመዖም ዋላ ናእሽቱ ነገራት እንዳጣራቐሙ  ሕድገት ከይገበሩ ብግጉይ ኣተሓሳስባን ብቂምታን ቅርሕንቲ  ዘይሕጉስ ሂወት የሕልፉ። ኣብ ልዕሊ’ቲ  በዲሉኒ ዝብልዎ ሰብ ይኹን ሕብረተሰብ ከይተረፈ’ውን ቂምታ ሒዞም ንነዊሕ ዓመታት ሕነ ናይ ምፍዳይ ስምዒት ቋጺሮም በደል ከውርዱ ይኽእሉ። ናብ ስልጣን እንተመጺኦም ከኣ ከም’ዚ ኣብ ሃገርና ዘሎ ኣብ ልዕሊ ህዝብን ሃገርን ናይ ጽልእን ሕነ ምፍዳይን ዝመስል ሓሳድ ኣካይዳ ይኽተሉ።

ዕሸላዊ ኣተሓሳስባ  ዘጥቀዖም ስባት፡ ኣፍ ብምልኣት ልቢ ትዛረብ ከም ዝበሃል፡ ኣብ ሓንጐሎም ዝመጽኣሎም ሓሳባት ነብሰ-ሳንሱር ከይገበሩ ዝዛረቡን ናብ ህዝቢና ዝዝርግሑን ጽዩፍን ፈላላዪን ዘመተ ደው ከብልዎ ብህጹጽ ንጽውዕ። እቲ ዝዓበየ ስንክልና ኣካላዊ ዘይኰነስ ስነኣእምሮኣዊ ስንክልና ስለ ዝዀነ፡ ገለ ሰባት ንሕብረተሰብና ብሃይማኖት፡ ብኣውራጃ ክፈላሊዩ ጅግንነት ወይ መንፋዓት ዝመስሎም፡ ናይ ጸርፊን ጸለመን መጥቃዕቲ ከካይዱ ከይደቀሱ ዝሓድሩ፡ ዕድመ መላኺ ስርዓት ምንዋሕን ብቀጻሊ ከሳቕየና ፍቓድ ምሃብን ከም ዝዀነ ከስተውዕሉ ይግባእ።

ሓሳባትና ካብ ውሽጣዊ እምነትናን ዓቕምናን ኣብ ክንዲ ዝውሕዝ፡ ንፋስ ናብ ዝነፈሶ ምስ ከባቢና ዝላዋወጥ እንተዀይኑ፡ መርገጽ ዘይብልና ብካልኦት ንዝወር መሳርሒ መላኺ ስርዓት ኰንና  ንህዝብናን ንሃገርናን ከይንብድል ንጠንቀቕ። ናቶም ሓሳባት ዘይብሎም ፡ንኽሓስቡ ፍቓድ ዘድልዮም፡ ብካልኦት ተቓሚሙን ተኣሊሙን ዝቐርብ ሓሳባት ከይመመዩ ዝድግፉ ወይ ዝነቕፉ፡ ብናይ ዕስለ ኣተሓሳስባ ዝምርሑ፡ ብፍላጥ ይዂን ብዘይ ፍላጥ ኣንጻኣር ህዝቢና ምስ በዳሊና ዝወገኑ ሰባት’ውን ዓገብ ንብሎም። ናይ ካልኦት ሕማቕ ኣተሓሳስባ ኣብ ልዕለና ዝፈጥሮ ተመሓላላፊ ባህሪያት ስለ ዘሎ ድማ መን ምዃንካ ክነግረካስ ምስ መን ከም ትኸይድ ንገረኒ ከም ዝበሃል፡ መካይድትና ብጥንቃቐ ንምረጽ ። ስርዓት ህግደፍ መካይድቱ ምምራጽ ጸጊምዎ ናይ ትማሊ ገዛእቲና በዲሎምና ዝበሃሉ ዝነበሩ ዝሰዓርናዮም፡ ሕጂ ናብ ዓዶም ከይዱ ኣይከሰርናን ሓደ ኢና ምርሑና ወዘተ ክበሃል ክንርኢ ወዳጀ ኣካይዳ ኢልና ንግረም’ሞ፥ በቲ ግልብጥሽ ባህሪያቶም ከኣ ሻቕሎት ይሓድረና።

ኣተሓሳስባና ንረብሓና ወይ ኣንጻርና ከነውዕሎ ስለ ንኽእል ኣወንታዊ ኣተሓሳስባ ዘለዎም ሰባት ብዛዕባ ነብሶም’ውን ኣወንታዊ ጠመተን ነብስ-ኣኽብሮትን ስለ ዘለዎም ንካልኦት ክፈትዉን ክኽብሩን፡ ስለ’ዚ ድማ ከም ናቶም ባህሪያት ዘለዎም ሰባት ክስሕቡ ጸገም የብሎምን። ብኣንጻሩ ኣሉታዊ ዝሓስቡ ሰባት ኣብ ዕምባባ ጽገረዳ እሾኽ ጥራይ ዝርኣዮም፡ ሰማይ ፈረሰ ዝብሉ ኣብ ነብሶም ትሑት ኣረኣእያ ስለ ዘሕድሩ ንሰብ ክፈትዉን ክኣምኑን ይጽግሞም። መቓልሕ ዝበልካዮ ከም ትደግም ድማ፡ ባህሪያቶም ንከምኦም ዓይነት ኣሉታዊ  ሰባትን ኣሉታዊ ኩነታትን ስለ ዝስሕብ ኣብ ዓንኬል ኣሉታውነት እንዳዀለሉ ንነብሶምን ንካልኦትን ክብድሉ ክጠልሙን ይነብሩ። ምስ ህሉው ኩነታት ሃገርና ምስ እነዛምዶ እቲ ኣፉ ገዲፉ ዝዓንገሎም ኣብ ጐድኖም ዝተቓለሰ ህዝቢ ሕጂ ኣብ’ዚ እዋን ኣካሒዳ ሕማም ኮቪድ-19  ርግጥ ኣቢሎም ብኣፉ ሒዞም ብጥሜትን ዓጸቦን ከሳቕይዎ ካሕዳማት፡ ናትና ድዮም የብለካ።

ገለ ኣሉታዊ ኣተሓሳስባ ዘንቀሎ ሕማቕ ባህሪያት ዘለዎም ሰባት’ውን ክቕየር ኣይክእልን’የ ከምኡ’ዩ  መፋጥርተይ ዝብሉ ኣለዉ። እዚ ግና ግጉይ ኣተሓሳስባ’ዩ ምኽንያቱ ባህሪያትና ውጽኢት ናይ ብዙሕ ዓመታት ኣሉታዊ ኣተሓሳስባ  ደኣ’ምበር፡ ሕማቕ ወይ ኣሉታዊ ኰይኑ ዝተፈጥረ ሰብ የለን። ብሓጺሩ ሕማቕ ኣተሓሳስባ ደኣ’ምበር ሕማቕ ሰብ ስለ ዘየለ፡ ኣተሓሳስባኦም ከተዓራርዩ ክንሕግዞም ይግባእ። ብሓፈሻ ኣተሓሳስባናን ባህሪያትናን ካብ ስድራናን ከባቢናን መሓዙትናን ዝተመሃርናዮን ዝወስድናዮን ደኣ’ምበር መፋጥርትና ስለ ዘይኰነ፡ ይንዋሕ ይሕጸር ክንቅይሮ ይከኣል’ዩ። ግጉይ ዝሓስቡ ኣብ ሃገርና ንብዙሕ ዓመታት ስልጣን ገቢቶም  ዘለዉ ኣብ ለውጢ ዘይኣምኑ፡ እንታይ’ዩ ጉዶም ዘይቅየሩ፡ ኣብ ጌጋታት ዝነብሩ ኢልና ንግረም’ሞ፡ ምስ መዕበያኦም ይጥፍኡ ኢልና ክንራገም ንግደድ።

ኣብ ሂወት ብዙሕ ጽቡቕን ሕማቕን’ዩ ዘጓንፍ፡ ሂወት ደቂ ሰብ ከኣ ሓጻር’ያ፡ ስለ’ዚ ኣብ ዓዘቕቲ ናይ ኣሉታዊ ሓሳባትን ባህሪያትን ጥሒልካ ዘይሕጉስን ቅሳነት ዘይብሉን ናብራ ጣዕሳ ጥራይ’ዩ ትርፉ። እንተስሒቕካ ዓለም ምሳኻ’ያ ትስሕቕ፡ እንተበኺኻ ግና ንበይንኻ ኢኻ ትበኪ ከም ዝበሃል፡ ኣሉታዊ ስምዒታት ክስዕረካ ከሎ ጸጋታትካ ብምዝካር ኣተሓሳስባኻ ናብ ኣወንታ ክትቅይሮ ዓቕሚ ኣሎካ። ብሰንኪ ሓሳድ ምሕደራ መነባብሮ ህዝብና ኣብ ቀጻሊ ትካዘን ሓዘንን ዘጥሕል ምዃኑ ግና ኣይንዝንግዖን። ናይ ትማሊ መስተንክር ጅግንነቶም ብጽሩራን ሹመትን ኣሽሪፎም፡ ንስዉኣትናን ንህዝቢናን ጠሊሞም ሃገር ዘዕንዉ ዘለዉ  ምልከ-ውሑዳን ኣዚዩ ይገርመካ፡ ናብ’ዚ ምውራዶም ከኣ ከም ሰብ የሕዝኑኻ።

ናይ 1000 ኪሎሚተር ጉዕዞ ብሓንቲ ስጉምቲ ከም ዝጅመር፡ ኣተሓሳስባና ካብ ኣሉታዊ ናብ ኣወንታዊ ቀስ ብቀስ ክንቅይሮ ንኽእል ኢና። ናይ ኣሉታዊ ኣተሓሳስባ ጸገምና ዘይምቕባልን ነብስና ምትዕሽሻውን ግና መቐይሮ ኣብ ምምጻእ ዓንቃፊ ስለ ዝዀነ፡ እቲ ሽግርና ብዛዕባ’ቲ ሽግር ዘሎና ኣረኣእያን  ኣተሓሳስባን ከይከውን ከነስተውዕል ይግባእ። ከመይ’ሲ ሽግርና ብግቡእ እንተዘይኣለሊናዮ ነቲ ፍታሕ ክንረኽቦ ኣይንኽእልን ኢና። ንኣብነት ሃገርና ዘላቶ ዘሕዝን ኩነታት ጽቡቕ ኣሎ እንዳበልና ብቀጻሊ ቁስልናን ፈውስናን ንሓብእ ሰባት ኣሎና። ኣልበርት ኣነስታይን ከም ዝበሎ “ጽላለ ዝበሃል ንሓደ ነገር መመሊስካ ደጋጊምካ ብምግባር ዝተፈልየ ውጽኢት ከተምጽእ ምጽባይ ማለት’ዩ”። ስለ’ዚ ዝኣረገ ስርዓት ብዝኣረገ ኣተሓሳስባ፡ ነዞም ናይ ሎምዘመን ሽግራትና ብናይ ቀደም ኣተሓሳስባ ክፈትሕ ዝደሊ፡ ጽላለ ይኣኽለካ ንበሎ። ኣብ ኢድና ዘሎ ሰይጣን ኣይኽኣሎ ከም ዝበሃል፡ ብሓባር ዘቲና ኣተሓሳስባና ካብ ጸገም ናብ ጸጋ ቀይርና፡ ብሰላም ክንነብር እቲ መፍትሕ ኣብ ኢድና ኢዩ ዘሎ።

እግዚኣብሔር ንኤርትራን ህዝባን ይሓሉ!

ዘለኣለማዊ ዝኽርን ክብርን ንስው ኣትና!

ዶር ተስፋሚካኤል ገብረሕይወት

ካልጋሪ፡ካናዳ