ጉጅለ ህግደፍ ባዕሉ ዝረሸኖም ተጋደልቲ፡ ካብ መዝገብ ስውኣት ሓኺኽዎም’ዩ

ጉጅለ ህግደፍ ባዕሉ ዝረሸኖም ተጋደልቲ፡ ካብ መዝገብ ስውኣት ሓኺኽዎም’ዩ

ኣብ 20 ሰነ, 1992፡ ናይ ሽዑ ግዝያዊ መንግስቲ ኤርትራ፡ ስድራቤት ስውኣት መስዋእቲ ደቆም ዝተረድኡሉን 20 ሰነ ሃገራዊ በዓል ከምዝኾነን ብወግዒ ዝተኣወጀሉን ዕለት’ዩ ነይሩ። ኣብቲ ህሞት’ቲ ልብኻ ዝትንክፍን ዘሐብንን መግለጺ ዝምልከቶም ኣካላትን ስምዒታት ስድራቤት ስውኣትን ኣብ መራኸቢ ብዙሓን ይቃላሕ ነይሩ። ሓንቲ ቆኒና ዘዕበየቶ እንኮ ወዳ ዝነቆረት ኣደ፡ ብመስዋእቲ ውላዳ እንታይ ከምዝተሰምዓ ክትገልጽ ምስተሓተት፡ “መስዋእቲ ወደይ ናጽነት ስለዘምጽአ ይሕበን እምበር ኣይበኽየሉን ኢዩ፡ ወደይ ዝተሰውኣሉ ዕላማ እንተተጠሊሙ ግን ክሓዝንን ክነብዕን ኢየ” ኢላ ንትጽቢት ሓታቲ ዘደንጸወ መልሲ ሂባ። ሎሚ ድሕሪ 28 ዓመታት ንመግለጺ’ታ ሓደ ወዳ ዝነቆረት ኣደ ደጋጊምካ ክትሰምዖ እንከለኻ፡ መልእኽታ ዕምቆትን ርዝነትን ከምዝነበሮ ክትግንዘቦ ትኽእል። ኣታ ሓደ ከም ሓሙስ ወዳ ንናጽነት ኤርትራ ሞባእ ዝኸፈለት ጽንዕቲ ኣደ ብህይወታ ኣንተድኣ ሃልያ፡ ነቲ ቅድሚ 28 ዓመት፡ “መስዋእቲ ወደይ ሕድሩ እንተተጠሊሙ ጥራሕ’የ ዝሓዝንን ዝነብዕን” ዝበለቶ መግለጺ ዘኪራ መሪር ሓዘን ከምዝስምዓ ዘጠራጥር ኣይኮነን።

ቅድሚ ናጽነት ኤርትራ፡ ብዘይካ’ቲ ፍሉጥ ቀዋሚ ዕርድታትን ደጀንን ተጋደልቲ፡ ኣብ ማእከል ህዝብናን ኣብ ኣፍንጫ ጸላእን ኮይኖም መዓልታዊ ንጥፈታቶምን ምምካት ጸላእን ዘካይዱ ተጋደልቲ ነይሮም ኢዮም፡፡ እዚ ዝኾነሉ ቀንዲ ምኽንያት ድማ፡ ኣብ ነፍስ ወከፍ  ከባቢ ከም ጽኑዕ ዕርዲ፡ ዘመናዊ ኣጽዋር፡ ብዝሒ ሰራዊት፡ ኮይኑ ዝገልግል እሙን፡ ለጋስን ሓቦኛን ህዝቢ ስለዝነበረ ኢዩ። ኣብቲ ብልምዲ ድሕሪ መስመር ጸላኢ ተባሂሉ ዝጽዋዕ ቦታ ህዝቢ ጥራይ ኣይኮነን ኣብ ጎድኒ ሰውራ ኮይኑ ህይወቱን ንብረቱን ጥሪቱን ገቢሩ። በዓቲታት፡ ጎቦታት፡ ገዳማት፡ ኣግራብ፡ ሩባታት ከይተረፉ፡ መሕብኢ ንብረት ሰውራ፡ ቆጸይቲ ተጻብኦታት ጸላኢ፡ ሓለውቲ ትንፋስ ተጋደልቲ ኮይኖም ዝመከቱ ኢዮም። ኣብ ርእሲኡ መግዛእቲ ኢትዮጵያ፡ “ዓሳ ንምጥፋእ ባሕሪ ኣንጽፍ” ውጥን ንምትግባር፡ ናብቲ ተጋደልቲ ዝንቀሳቀስሉን ከም ቀዋሚ ቦታ ዝሓዝዎን ከባቢታት ብተደጋጋሚ ወፍርታት ብምክያድ ሰላማዊ ህዝቢ ምግፋዕን ንብረቱ ምዝማትን ዓድታቱ ምቅጻልን ልሙድ’ዩ ነይሩ። ይኹን እምበር፡ ህዝብና ሓንቲ መዓልቲ’ውን ብግፍዒታት ጸላኢ ርዒዱ ካብ ሰውርኡ ዘልሓጥ ኢሉ ኣይፈልጥን ኢዩ።

ህዝብና ሓደ ድሕሪ ሓደ ዘዝተወልዱ ደቁ በረኻ ምስወፈሩ እንኮስ ናጽነት ዓቲሮም ይመለሱ እምበር ሞት ከም ኣዳም ዝብል ሓቦን ዒብን ስለዝሓደረሮ ምፍልላይ ውሉድን ወላድን ከም ቅቡል ተወስደ። ወለዲ ንዓመታት ድሃይ ደቆም ከይረኸቡ ድሕሪ ምጽናሕ፡ ናጽነት ኤርትራ ምስተጋህደ ግን፡ ብንብዓትን ጽምዋ ዝተዓብለለ ህይወት ከኸትምን ደቆም ሓቁፎም ክስዕሙ ሃረር በሉ። ሕልሚ ብዙሓት ወለዲ ግን ከምቲ ዝተመነይዎ ኣይተጋህደን። ብዙሓት በረኻ ዝወጹ ኣይተመልሱን ብዝወጽዎ ብመስዋእቲ ተፈልዮም። ወለዲ ደቆም ቤቶም ዕጽዉ ከይጸንሖም፡ ወትሩ ብዓቅሞም እኽለማይ ቀሪቦም ጸሓይ በሪቃ ክሳብ ትዓርብ ካብ ቅርዓት ናብ ውሽጢ ገዛ እናተመላለሱ ፍጭም በሉ። ደቆም ዘይተመልሱዎም ስድራቤት ንመጋድልቶም፡ መተዓብይቶምን ደቂ ዓዶምን ሓቲቶም፡ ብህይወት ከምዘየለው እናፈለጡ፡ ርሑቅ ዓዲ መሐሰዊ ከምዝብሃል፡ “ኣሃድኡ ዓሰብ’ያ ዘላ፡ ሳሕልያ’ዘላ ወዘተ” ዝብል መደዓዓሲ መልሲ ምስረኸቡ። “ይግበሮ” ኢሎም ብዘይካ ብትዕግስቲ ምጽባይ ካልእ ምርጫ ኣይነበረንን።

እቲ ካብ ኩሉ ዘሕዝን ድማ ኣብ 20 ሰነ ምንጋር መዓልቲ ስውኣት፡ ብዙሓት ስድራቤታት፡ ደቆን ከም ስውኣት ወይ ውን ከም ቅዩዳት ኣይተነግራን። ብዘይካ ምህላው ወይ ሞት ካልእ ሳልሳይ ምርጫ ከምዘየለ ርዱእ’ኳ እንተነበረ፡ ወለዲ መናጥቦ ናይቶም ኣብ ንእስነቶም ዝተጋደሉ ደቆም ሓርበቶም። ስድራቤት ካብ ምምሕዳር ንኡስ ዞባ ክሳብ ኣስመራ ብምምልላስ ዝርንዝሕ እናነብዑ ደቆም ኣበይ ከምዝኣተዉን ሞቶምን ሕየቶምን ክሕበሮም ለመኑ። እንተኾነ፡ ሓንሳብ “መልሲ ብምምሕዳርኩም ክንገረኩም’ዩ” ካልእ እዋን ድማ “መዝገብ ይጻረ’ሎ” ምባል ሓቂ ኣይተነግረምን። እቲ ንስድራቤት ሰውኣት ዝወሃብ ዝነበረ ሓገዝ ገንዘብን ምስክር ወረቀት ሓርበኛን’ውን ተነፍጎም። ዓው ኢልካ ዘይትበኽየሉ ሞት ሕጹይ ኮኖም፡፡ ግዜ ምስነውሐን ዝፈልጡ ሓቲቶም ኮለል ዘብል መልሲ ምስረኸቡን ደቆም ኣብ ልዕሊ መሬት ብህይወቶም ከምዘየለው’ኳ እንተደምደሙ፡ ካብ መንግስቲ “ተሰዊኡ ወይ ተሰዊኣ” ትብል ቃል ስለዘይወጸት ግን ከም ስውኣት ብንቡርን ብጸሓይ ቀትርን ክሓዝኑሎምን ክነብዑሎምን ኣይከኣሉን።

ደቆም ብህግደፍ ዝተቀንጸሉ ስድራቤታት፡ ብዘይ ደባሲ ኣብ ዕጹዉ ገዛ ተጨቢጦም ንብሕቶም ብጓሂ ክኹምተሩን ብሓለጊ ድኽነት ክግረፉን ብዘይ ገበን ተፈርዱ። ወለዲ ለይትን መዓልትን ንዓመታት ደቅና ክብሉ ተስፋ ምስቆረጹን ብሕማምን ክቱር ናፍቆትን ምስተደነሱን፡ ቅድሚ ካብዛ ዓለም ምስንባቶም ካብ ኣፎም ተደጋጊማ ትወጽእ ዝነበረት ቃል፡ “ፈጣሪ ብህይወትና እንከለና ገጽ ደቅና ከንርኢ ኣይፈቀደን፡ ኣብ ላዕላይ ሰማይ ደቅና ክንርኢ እንተኽኢልና’ውን ክንዲ ኹሉ’ዩ” ትብልያ ነይራ። በብእዋኑ ድማ ሞትን ሕየትን ደቆም ከይረኸቡ፡ ምስ ስዉር ሓዘንን ቃንዛን ደቅና እናበሉ ካብዛ ዓለም ብሞት ተፈልዮም። ስድራቤት፡ እቶም ሃገሮምን ህዝቦምን ሓራ ንምውጻእ ኣብ ንኡስ ዕድሚኦም ናብ በረኻ ዝወጹ ደቆም፡ እቲ ናጽነት ዘምጻኹ ኣነ’የ ኢሉ ዝንየት ጠላም ጉጅለ ህግደፍ ከምዝቀንጸሎም ሓቂ ኣይተነግሩን። ስድራቤታት ዓስቢ ደቆም ከይርኣዩ ኣህህ እናበሉ ምስ ስቃዮም ተቀቢሮም።

ኣብ 20 ሰነ መዓልቲ ሰማእታት ኤርትራ፡ ኣብ እዋን ሓርነታዊ ቃልሲ ህይወቶም ንዝኸፈሉ ዜጋታትና ንምዝካር ኣብ ዝግበር ሃገራዊ በዓል፡ ቁጽሪ ስውኣት ልዕሊ 65 ሽሕ ምዃኑ፡ ጉጅለ ህግደፍ መግለጺ ይህብ’ዩ። እንተኾነ ቁጽሪ ኣብ ሓርነታዊ ቃልሲ ናይ ዝተሰውኡ ኤርትራውያን ቅኑዕ ከምዘይኮነ ብዙሕ ሰብ ዝሓመሉ ኣርእስቲ ኢዩ። ጉጅለ ህግደፍ ኣብ እዋን ሰውራ ካብ መርፍእ ክሳብ መድፍዕ ኣብ ምቁጽጻር ንብረት፡ ኣተሓሕዛ መዝገብ ዝተሰውኡ፡ ሃለዋቶም ዝጠፍኡ ዘተማረኹ ተጋደልቱ፡ ብስነ ስርዓት ምጓዓዝን ብልጫታት ከምዝነበሮ ዝገልጹ ኣለዉ። ይኹን እምበር፡ ጉጅለ ህግደፍ፡ ነቶም ባዕሉ ብፍላጥ ኣብ መዓሙቅ ዘስፈሮምን ዝቀንጸሎምን ተጋደልቲ፡ ኣብ መዝገብ ስውኣት፡ ምሩዃት፡ ወይ ሃለዋቶም ዝጠፍኡ ኣይሰፈሩን።  እቶም “ትድለ ኣለኻ” ተባሂሎም ካብ ኣሃዱታቶም ምስተወስዱ ህጣሞም ዝጠፍኡ ተጋደልቲ፡ ኣበይ ኣትዮም እንታይ ኮይኖም ኢልካ ምሕታት፡ “ምስጢር ክትፈልጥ ህርድግ ኣይትበል፡ ዘይምልከተካ ኣይትሕተት” ዝብል ተግሳጽን መጠንቀቅታን ስለዝወሃበካ፡ ኣብ ነብስኻ ከይበጽሓካን ብሕሙምካን ክሳብ ዕለተ መስዋትኻ ትቅጽል።

ጉጅለ ህግደፍ፡ ኣብ 1970 ካብ ጀብሃ ካብ ዝፍለ ክሳብ ሎሚ፡ ደም ንጹሃት ኣናሰተየ፡ ኣናቀበረን ስለዝመጸ፡ እቶም ባዕሉ ዝቀንጸሎምን ኣብ ሰናጭሮን ጎዳጉድን ብሕማምን ስቃይን ህይወቶም ዝሰኣኑን ከም ስውኣት ኣይሰቡን ኢዮም። ስድራቤቶም’ውን ከምስውኣት ኣይተነግሩን፡ ምስክር ሓርበኝነት ይኹን መጠወሪ ገንዘብ ኣይተዋህቡን፡፡ ጉጅለ ህግደፍ ነቶም በብእዋኑ ብትድለዩ ኣለኹምን ብጭውያን ወሲዱ ኣብ ጎዳጉዲ፡ ሰናጭሮን ምትሓዚ ንብረት(Container)ብዘይ ፍርዲ ንዓመታት ዝጨፍጨፎም ተጋደልቲ፡ ህይወቶም ምስሓለፈ፡ ብምስጢርን ብጸልማትን ኣብ ስቱር ቦታ ኢዩ ዝቀብሮም። ብዙሓት መታን ኣሰር ኣስከሬኖም ከይርከብ፡ ኣብ ውሕጅ ዝሓልፈሉ ሩባታትን ሰናጭሮን ይድርበዩ። ገሊኦም ድማ ሬሳኦም ብኣሲዳዊ ቀመም ከምዝሓቅቅ ይግበር። እቶም ነዚ ስግድግድ ዘብል ምስጢር ዝፈልጡ ሰባት በብእዋኑ ብዝተፈላለየ ብልሓት ከምዝጠፍኡ ይኾኑ።

ናይ ራዕድን ቅትለትን እኩይ ተግባራት ጉጅለ ህግደፍ ግን፡ ኣብ መሬት ኤርትራ ጥራይ ዝሕጸር ኣይኮነን። ህግደፍ ኣብ ዝተፈላለየ ሃገራት ብጉልባብ፡ ኤምባሲ፡ ቆንስላዊ ጉዳያትን ማሕበረ ኮምን፡ ስለያዊ ትካላቱ ብምዝርጋሕ፡ በብእዋኑ ገበንን ዘይሕጋዊ ንጥፈታት ካብ ምፍጻም ድሕር ኣይበለን። ቅድሚ ናጽነት፡ ዝበዝሕ ኤርትራዊ ከይለበመ እንከሎ፡ ጉጅለ ህግደፍ፡ ነቶም ንቀጻልነት ስልጣኑ የስግኡ’ዮም ዝበሎምን ምስጢራቱ ዝፈልጡን ኣባላት ተጋድሎ ሓርነትን ህዝባዊ ግንባርን፡ ብስም ጅሃድን ግብረሽበራን ከድዓትን ብሰላሕታ ቀንጺሉን ጨውዩን ኢዩ። ናይ ዳሕራይ ገደደ ከምዝብሃል፡ እቲ ካብ ኩሉ ዘሕዝን ድማ ብትእዛዝ ጉጅለ ህግደፍ፡ ኩሎም’ዞም ብሰለይቱ ብጋህድን ብምስጢርን ዝጠፍኡ ኤርትራውያን፡ ከም ስውኣት ኣይፍለጡን ኢዮም። ብኣጋጣሚ ዕስራ ሰነ መዓልቲ ሰማእታት ኤርትራ፡ ህዝቢ ኤርትራ ንኽብሪ ስውኣቱ ዝውልዖ ሽምዓን ጥዋፍን ኣብ ኣብያተ ክርስትያናትን መሳጊድን ዘካይዶ ጸሎትን ዶዓን ኣይምልከቶምን ኢዩ። ስድራቤቶም እውን ዝኾነ ክብሪ፡ ኣፍልጦ፡ ሓገዝ ኣይረኽቡን ኢዮም።

ስለዚ ኣረሜናዊ ጉጅለ ህግደፍ፡ ብኣጋጣሚ 20 ሰነ መዓልቲ ሰማእታት ኤርትራ፡ ዓመት- ዓመት ንብዓት ሓርገጽ ክነብዕ፡ ብስም ስውኣት ክምሕልን ክጥሕልን፡ ንናጽነትና ንልዕሊ 65 ሽሕ ህይወት ሰብ ከፊልና ክብል እንከሎን፡ ኣብ ሓንጎልና ዝመላለስ ጉዳይ ብዙሕ’ዩ። ብቀንዱ እቶም ጉጅለ ህግደፍ ኣብ እዋን ገድልን ድሕሪ ናጽነትን ዝተቀንጸሉ፡ ኣብ ዝተፈላለየ መዳጎኒ ቦታታት መሰሎም ተጋሂሶም ብዘይ ፍርዲ ተሓይሮም ዘለዉ ግዳያት፡ ንዓመታት ሞትን ሕየትን ደቆምን ወለዶምን ከይተነግሮም ፍትሒ ስኢኖም ዝዘኽተሙን ዝሞቱን ስድራቤታት ክንዝክር እንከለና፡ ኣብ 20 ሰነ መዓልቲ ሰማእታት ዝያዳ ንነብዕን ንቁጣዕን። ሰማእታትና ሕድሮም ስለዝተጠልመ፡ ወለዶምን ደቆምን ኣብ ክንዲ ዝኾርዑን ዝሕበኑን፡ ከስተማስሉ፡ ክቅንዘዉ፡ ብጓሂ ክማስኑን ጽምዋ ክወርሶምን እንከሎ፡ “እቶም ብህይወት ዘለና ኢና ምውታትን ሰነፋትን እምበር፡ ስውኣትስ ካልኣይ ግዜ ህይወቶም ክብጀዉልና ኣይክእሉን ኢዮም” ትብል።

ኤርትራውያን፡ ኣብቶም ምእንታናን ንስለ ልኡላውነት መሬቶምን በጃ ዝሓለፉ ሰማእታትና፡ ብወርቂ ዘይትመን ብቃላት ዘይግለጽ ኣኽብሮት ስለዘለና፡ ን20 ሰነ መዓልቲ ሰማእታትና ብኣስተንትኖን ብሓበንን ኢና ነብዕሎ። እንተኾነ፡ ውልቀመላኺ ህግደፍ፡ ብስም 65 ሽሕ ሰማእታት ከወራዘን ተቆርቋሪ ስድራቤት ስውኣት ክመስልን እንከሎ፡ እቶም ብኢድካ ዝተቀንጸሉ፡ ንዓመታት ሃለዋቶም ዝጠፍኡን ኣብ ጎዳጉዲ ዝሳቀዩ ዘለዉን ዜጋታትና ኣበይ ኣለዉ ክንብል ኣለና።

ጽላል፡ ካብ ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ 12 ሰነ 2020