ኤርትራውያን፡ መጻኢ ወለዶ ዝኸፍሎ ዕዳ ኣይንግደፍ

ኤርትራውያን፡ መጻኢ ወለዶ ዝኸፍሎ ዕዳ ኣይንግደፍ

ህዝቢ ኤርትራ፡ እታ ብክቡር መስዋእቲ ኣብ 1991 ዝረኸባ ናጽነት: ብሰንኪ ጨፍላቂ መሰል ሰብ ጉጅለ ህግደፍ፡ ብሓበንን ብሰላምን ኣየስተማቐራን። ጉጅለ ህግደፍ ካብ 1991 ክሳብ 1993 መስርሕ ረፈረንደም ዝውዳእ: ሓቀኛ ባህርያቱ ንዝበዝሕ ህዝቢ ኤርትራ ግሁድ’ኳ እንተዘይነበረ: በብእዋኑ ኣብ ውሽጢ ኤርትራ ብዝፈጸሞ ገበን፡ ዘይሕጋውን ግዕዙይን ምሕደራን ምስ ጎረባብቲ ሃገራት ዘተኸተሎ ተናኻሲ ፖሊሲታትን: ህዝቢ ኤርትራ ናብ ክወጾ ዘይክእል ቁጠባውን ፖለቲካውን ቅልውላውን ሰብኣዊ ክሳራን ተሸሚሙ።

 ህዝብና ኣብ ታሪኹ ኣጋጢምዎ ዘይፈልጥ ኩሉ መባእታዊ ሰብኣዊ መሰላቱ ተኸልኪሉ፡ ብዘይ ክስን ፍርድን ንዓመታት ምሕያር፡: ስደት: ምብትታን ስድራቤታት: ግዱድ ገደብ ኣልቦ ውትህድርናን ድኽነትን ኮይኑ። “ሕጊ ጎደለ ድኻ ተበደለ” ከምዝብሃል፡ ኣብ ኤርትራ ልዕልና ሕጊ ስለዝጠፍአ: ኣብ ክንዲ ፍትሒ፡ ጉቦ: ሰበይ ሰብካ: ምጥልላምን ብኣቋራጭ ምህብታምን ሱር ሰዲዱን ተለሚዱን። ብሰሪ ዘይዓግብ ሸውሃት ስልጣንን ምልካዊ ኣገዛዝኣን ጉጅለ ህግደፍ ድማ፡ ጽቡቕ ስምን መልክዕን ህዝቢ ኤርትራ ተደዊኑ ብስደተኛን ጸረ ሰላምን ተቐይሩ።

          እቲ ብዘይ ኩናት ክነብር ዘይክእል ጉጅለ ህግደፍ፡ እዚ ሕጂ ኣብ ኢትዮጵያ ተወሊዑ ዘሎ ኩናት ካብ ቀደም ክሓልሞ ስለዝጸንሐ፡ ድሌቱ ንኽልተ ኣሕዋት ኣህዛብ ኣናቑቱ ስልጣኑ ከደልድል’ዩ። ህዝቢ ኤርትራ ግን ምረትን ሳዕቤንን ኩናት ልዕሊ ካልእ ሃገር ስለዝፈልጥ፡ ካብ ዝኾነ ናይ ጎረቤት ሃገር ዘይምርግጋእ ክሳራ እምበር ዝኸስቦ ጉዳይ የለን። ጉጅለ ህግደፍ ድማ ፖለቲካዊ ኣጃንዳኡ ንምዕዋት፡ ነቲ ኣብ ጎረቤት ሃገር ኢትዮጵያ ተወሊሉ ዘሎ መጋርያ ሓዊ ዘይምልከተና ክንሱ ብሓይሊ ክንጥበስን ጽልኢ ክንፈጥርን ይግድደና ኣሎ።

ኤርትራውያን፡ እዚ ኣብ መንጎ ብዓቢዪ ኣሕመድ ዝምራሕ ሰልፊ ብልጽግናን ክልል ትግራይን ንኣዋርሕ ክጓሃሃር ዝጸንሐ ምትፍናን ናብ ደም ምፍሳስን ዕንወትን ዓሪጉ ዘሎ ኩናት፡ ብብዙሕ መንገዲ ስለዝትንክፈናን ሃፈጽታኡ ስለዝሽልብበናን፡ ክንጽይኖን ክንቃወሞን እምበር ብዝኾነ መንገዲ ጸግዒ ክንወስድ ግቡእ ኣይኮነን። ከምቲ ቀዳሞት ወለድና ዝምስልዎ፡ ኣብ መንጎ ኣሕዋት ንዝፍጠር ባእሲ ወይ ዘይምቅድዳው ሓሲኻ ኣሕዋት ትዓርቕ እምበር ሓሲኻ ኣሕዋት ኣይተባእስን ኢኻ። ኤርትራውያን ኣብ ጎረቤትና ዕግርግርን ሞትን እንከሎ ንሕና ብሰላም ደቂስና ክንሓድርን ቀሲንና ክንነብርን ኣይንኽእልን ኢና።

ኣብዚ እዋን’ዚ ብፍላይ ብሰንኪ ጉጅለ ህግደፍ ኣብ ሃገሮም ምንባር ዝሰኣኑ ኣስታት 200 ሽሕ ኤርትራውያን  ኣብ መዓስከራት ስደተኛታትን ከተማታትን ኢትዮጵያ ስለዝነብሩ፡ ዘይምርግጋእ ኢትዮጵያ ንዜጋታትና ናብ ዝገደደ ስግኣት ድሕነት፡ ጥሜትን ሕማምን ከምዘቃልዖም ፍሉጥ ኢዩ። ነቶም ኣብ ኢትዮጵያ ክልል ትግራይ ኣብ ዞባ ውግእ ዘለዉ ዓሰርተታት ኣሽሓት ኤርትራውያን ስደተኛታት ድማ፡ ውድብ ሕቡራት ሃገራትን መንግስቲ ኢትዮጵያን ድሕነቶም ክሕሎን ዘድልዮም ቀረብ ክማልኣሎምን ሞራላውን ሕጋውን ሓላፍነት ክወስዱ ይግባእ።

 ጉጅለ ህግደፍ ምስ መቀናቅንቱ መራሕቲ ወያነ ኣብ ውድድር ስልጣን ምስኣተወ፡ ኣብ 1998 ብሰበብ ዶብ ዝወልዖ ትርጉም ዘይነበሮ ኩናት፡ ህዝቢ ኤርትራ ኣስታት 25 ሽሕ ምሩጻት ደቁ ከሲሩ፡ ልዕሊ ፍርቂ ሚልዮን ሰባት ካብ መነባብሮኦም ተመዛቢሎም፡ ብቢልዮናት ዶላር ዝግመት ንብረት ዓንዩን ልኡላዊ መሬቱ ተመንጢሉን ኢዩ። ጉጅለ ህግደፍ ከምቲ ዝሓለሞ ንመራሕቲ ወያነ ብሓይሊ ስለዘየበሎም ድማ፡ ን20 ዓመታት “መሬትና ብወያነ ተጎቢጡ ኣሎ” ብምባል ንህዝቢ ኤርትራ ብኣይሰላም ኣይኩናት ጅሆ ሒዝዎን ንቡር ሃገራዊ መደባቱ ከየሰላስል ሓሪምዎን።  

 መራሒ ጉጅለ ህግደፍ መላኺ ኢሳያስ፡ ካብ ሓምለ 2018 ጀሚሩ ምስ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ዓቢዪ ኣሕመድ፡ ዘይሕጋዊ ስምምዓት ድሕሪ ምፍራሙ፡ “ኣይከሰርናን፡ ዝጠፍኣና የለን፡ ምስ ኢትዮጵያ ጸገም ዶብ የብልናን” ብምባል ንመስዋእቲ ህዝቢ ኤርትራ ዘቋሽሽን ንልኡላውነትና ኣብ ዋጋ ዕዳጋ ዘእቱን ናይ ጥልመት መደረታት ኣስሚዑን ኣንጻር ክልል ትግራይ ወተሃደራዊ መጥቃዕቲ ክካየድ ተንኮል ክኣልም ጸኒሑን። ብ3 ጥቅምቲ 2020 ድማ እቲ መላኺ ኢሳያስ ብድሕሪ መጋረጃ ክጥጅኦ ዝጸንሐ፡ ኣብ መንጎ ክልተ ሓራምዝ ክንዖ ዝጸንሐ ምትፍናን ሃልሃልታ ሓዊ ተፊኡ። እዚ ኣብ ኢትዮጵያ ተሳዊሩ ዘሎ ኩናት ድማ ጽምኢ ስልጣን ንምርዋይ እምበር ሓልዮት ሃገርን ሰላምን ከምዘይኮነ ርዱእ ኢዩ።

   እዚ ንህዝቢ ትግራይ ብሓይሊ ብረት ንምጭፍላቕ ብትእዛዝ ዓቢዪ ኣሕመድ ዝካየድ ዘሎ ኩናት ድማ፡ ኣብ መወዳእታኡ ህይወት ሰብ ምስተቀዝፈ፡ ንብረት ምስዓነወ፡ ሃብቲ ምስባኸነን ኣብ ልቢ ህዝቢ ጽልእን ቅርሕንትን ምስዘርአን ብዘተ ክምዝፍታሕ ዘጠራጥር ኣይኮነን። ኩናት ይዕበ ይንኣስ ጠንቂ ድኽነትን ድሕረትን ከምዝኾነ ፍሉጥ’ኳ እንተኾነ፡ ብኣፎም ሓለይቲ ህዝቢ ኢና ዝብሉ ብተግባር ግን ሓይሊ ብረት ዝኣምኑ መላኺ ኢሳያስን ዓቢዪ ኣሕመድን ንስልጣኖም ክብሉ ወሊዖሞ ዘለዉ ኩናትን ንሱ ዘስዕቦ ሰብኣዊ ህልቂትን ብገበን ዘሕትቶም ኢዩ። ብቀንዱ ናይ መላኺ ኢሳያስን ካብ ተቀባሊ ስልማት ሰላም ናብ ቀታሊ ሰብ ተቀይሩ ዘሎ ዓቢዪ ኣሕመድን ወሽለኽለኽን ሸረኽረኽን፡ ነዊሕ ዘይከይድን ብስልጣን ምስተባእሱ ከብድን ሕቆን ከምዝኾኑን ሕሉፍ ታሪኽ መላኺ ኢሳያስ ኣረጋጊጽዎ ኢዩ።

መላኺ ኢሳያስ፡ ብዘይካ ንተቀናቀንቱ ቀንጺሉን ኣዳኺሙን ጥሙሕ ስልጣኑ ምርዋይ ካልእ ሕልሚ ስለዘይብሉ፡ ኣብ ጉዕዞ ታሪኹ ሰብ እናበልዐን እናቀተለን’ዩ ገቢሉን ዕድመ ረኺቡን። ህግደፍ ድሕሪ ናጽነት ኤርትራ ጥራይ፡ ብዘይካ’ቲ ኣብ ሃገራት ሱዳን፡ የመን፡ ጅቡቲ፡ ኢትዮጵያ፡ ሶማልን ዞባ ዓበይቲ ቃላያትን ዝኣተዎ ውራራትን ኣብ ዘይምልከቶ ዝፈጸሞ ጣልቃ ምእታውን፡ ኣብ 1981 ምስ ወያነ ተመሓዝዩ ንኣሕዋቱ ተጋደልቲ ተጋድሎ ሓርነት ኣጥፊኡ፡፡ ኣብ 1994 ድማ ኣብ ውድባት ኢትዮጵያ ሓዊ ብምስዋር ምስ ወያነ ኮይኑ ንውድብ ኦሮሞ ደምሲሱ፡፡ ኣብዚ እዋን’ዚ ድማ እቲ ወትሩ ከም ነፋሓይቶ ሕብሩ ዝቀያይር ጉጅለ ህግደፍ፡ ምስ ዓቢዪ ኣሕመድ ተሻሪኹ ንውድብ ህውሓት ክድምስስ ተዋፊሩ ኣሎ።  መላኺ ኢሳያስ ዕድመ እንተሂብዎ፡ ሓንቲ መዓልቲ ኣንጻር’ዚ ሕግብግብ ዝብሎ ዘሎ ዓቢዪ ኣሕመድ ምስ ካልእ ሓይሊ ኮይኑ ተንኮል ከምዝኣልመሉን ከምዝጻብኦን ናይ ግዜ ሕቶ ኢዩ።

 ዓቢዪ ኣሕመድ ብሓገዝ መላኺ ኢሳያስ፡ ነዚ ኣብ ልዕሊ ክልል ትግራይ ከፊትዎ ዘሎ ዓንዳሪ ኩናት ብዓወት እንተድኣ ፈጺምዎ፡ መላኺ ኢሳያስ ነቲ ህዝቢ ኤርትራ ንምትላል “መሬትና ብወያነ ተጎቢጡ ኣሎ” እናበለ ንመጎልበቢ ኣበራቱ ዝጥቀመሉ መመኽነይታ ምስተወድኦን እንታይ ሓድሽ ነገር ከምዘምጽእ ኣቀዲምካ ንምግማት የጸግም ይኸውን። እንተኾነ፡ መላኺ ኢሳያስ “ጉዳይ ኢትዮጵያ ጉዳይና ስለዝኾነ ኣእዳውና ኣጣሚርና ኣይንዕዘብን ኢና” ስለዝበለን ጉዳይ ኢትዮጵያ ልዕሊ ጉዳይ ህዝቢ ኤርትራ ከምዘገድሶ ደጋጊሙ ገሊጹልና ኢዩ፡፡

 ዓቢዪ ኣሕመድ ብወገኑ፡ ሕልሚ ዓባይ ኢትዮጵያ ንምትግባር “ዓሰብ ምስ ኢሱ ክንማቀል ኢና” ኢሉ ሓቀኛ ዕላማኡ ምግሃዱን ናይ ዋዛ ዘረባ ኣይኮነን። መላኺ ኢሳያስ፡ መራሕቲ ወያነ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ጠንቂ ሰላምን ምትሕግጋዝን ከምዝኾኑ ምኽሳሱን ድሕሪ ምድምሳስ ወያነ፡ ኤርትራ ምስ ኢትዮጵያ ካብ ምትሕጋዝ ዝሓልፍ ውህደት የድልየና ኣሎ ስለዝበለን፡ ልኡላውነትን ኤርትራ ኣሕሊፉ ከምዝህብን ህዝቢ ኤርትራ ሃገር ኣልቦ ጽግዕተኛ ከምዝኸውንን ፍሉጥ ኢዩ።

ኣብዚ እዋን’ዚ ኣንጭዋ ዘይትበትኮ ተንኮላት ዓቢዪ ኣሕመድን መላኺ ኢሳያስን ዘይፈልጥ ኤርትራዊ ዘሎ ኣይመስለንን። ክልቲኦም ሃረፍቲ ስልጣንን ኣብ ዝተፈላለየ ኣጋጣሚ ከምዝደርጉሕዎ፡ ብስም ዞባዊ ምትሕግጋዝን ምኽባር ምኽባር ጸጥታን፡ ንህዝቦም ኣድክዮምን ሃብቲ ዘሚቶምን ዕሱባትን ከደምትን ናይ ግዳም ሓይልታት ከምዝኾኑ ፈሊጥና ኣለና። ኣብ ነሓሰን መስከረምን 2018፡ መላኺ ኢሳያስን ዓቢዪ ኣሕመድን ናብ ስዑድያ ሕቡራት ኢማራት ዓረብን ቱስቱስ ኢሎም ኣብ ብርኪ ነጋውስ ሰጊዶም ዝተቀበልዎ ገንዘብን ወርቂ ሰንሰለትን ጭቡጥ ኣብነት’ዩ።

ኣብ ከምዚ ኣዝዩ ተኣፋፊ ኩነታት፡ ኤርትራውያን ከም ናጻ ሃገርን ህዝብን ክንቅጽል እንተደሊና፡ ብዝቀልጠፈ ክንምልሶ ዝግብኣናን ክንወስዶ ዘለናን ዕማም ኣብ ቅድሜና ተገቲሩ ኣሎ። ኣብ ወጻኢ ዘለና ኤርትራውያን ደለይቲ ፍትሒ ንኹን ኣብ ትሕቲ ምልኪ ጉጅለ ህግደፍ ዘሎ ህዝብና፡ ክሳብ ኣብ ትሕቲ ባዕዳዊ መግዛእቲ ንኣቱን ሃገር ኣልቦን ንኸውንን እንተተጸቢና፡ መጻኢ ወለዶ ዝኸፍሎ ዕዳን ንገድፍ ኣለና ማለት’ዩ። ወትሩ ብዛዕባ ኣብ መዳጎኒ መዓስከር ንዓመታት ዝሳቐ፡ ኣብ ስደት ዝዋረድ፡ ብጥሜት ዝልምን፡ ብሕማም ዝተደነሱን ካብ ሕልሙ ዝተጎናደበ ህዝብና ክርህዎን እታ ኣብ ክሳዱ ኣትያ ዘላ ሰንሰለት ህግደፍ ክንበትከሉ ብሓባር ንስራሕ። ካብ ወረጃ ዘረባን ኣዋጃትን ሓሊፍና፡ ቀዳማይ ተጠቃሚ ናይ ኩናት፡ ዘይምርግጋእን ምዝራግ ሓድነትን ጉጅለ ህግደፍ ስለዝኾነ ማዕረ’ቲ ጉጅለ ህግደፍ ኣብ ስልጣን ንኽጸንሕ ዝፍሕሶ ተንኮላት ክንሰርሕ ኣለና። ግዜ ኣንጻር ረብሓና ይቅድመና ኣሎ። ሃገርና ብፍልልያትና ተኸባቢርና ቀዳምነታትና ንምዕዋት ክንሰርሕ ትሓተና ኣላ።

ጽላል፡ ካብ ሕቡራት መግስታት ኣመሪካ 8 ጥቅምቲ 2020