ታሪኽ ፈረስ ትሮጃን ኣብ ሃገርና ከይድገም !

ታሪኽ ፈረስ ትሮጃን ኣብ ሃገርና ከይድገም !

ብመጀመርያ ካብ’ዚ ሕማም ኮሮና ወይ ኮቪድ-19 ኰነ ካልእ ጥዕናኹም ብደሓን ክትህልዉ ዘሎኒ ድሌት እገልጽ። እዚ ህሉው ኩነታት ሃገርና ንሓደ ቀደም ዝተፈጸመ ብትሮጃን ፈረስ ዝፍለጥ ፍጻሜ ኣዘኻኺሩኒ። ውግእ ትሮጃን፡ ኣብ መንጎ ግሪኽን ትሮይን ንብዙሕ ዓመታት ድሕሪ ምቕጻሉ፡ ከተማ ትሮይ ድማ ብመንደቕ ዝተኸበት ሓንቲ መእተዊት ጥራይ ስለ ዝነበራ፡ ግሪኻውያን ክኣትዉዋ ብዘይምኻሎም፡ ሓደ ተንኰል መሃዙ። እቲ ተንኰል ከኣ መንኰርኰር ዘለዎ ብዕንጨይቲ ዝተሰርሐ ገዚፍ ፈረስ ኣብ ውሽጡ ምሩጻት ወተሃደራት ዓጽዮም፡ ኣብ’ቲ ቀንዲ መእተዊ ናይ’ታ ከተማ ብለይቲ  ብምግዳፍ፡ ሰላም ከም ዝደለዩ ከምስሉ ካብ’ቲ ቦታ ኣርሕቕ ኣቢሎም ተሓብኡ።

ብእምነት እቶም ትሮጃን ዝበሃሉ ተቐማጦ ትሮይ፡ ፈረስ ዓቢ ክብሪ ዝወሃቦን ዝተባረኸን እንስሳ ስለ ዝነበረ፡ በቲ ህያብ ብምሕጓስ፡ ግሪኻውያን ምልክት ስዕረቶም’ዮም ነዚ ግዙፍ ፈረስ ከም መተዓረቒ ሂቦምና ኢሎም ስለ ዝኣመኑ፡ ኣብ ውሽጡ ወተሃደራት ከም ዘለዉ ከይፈለጡ፡ ነቲ ፈረስ ስሒቦም ናብ’ቲ ማእከል ከተማ ኣእተዉዎ። ብድሕሪኡ እቶም ሰራዊት ግሪኽ ብለይቲ  ካብ’ቲ ተሓቢኦምሉ ዝነበሩ ውሽጢ ፈረስ ብምውጻእ፡ ነቶም ከይዶም ዝተባህሉ ኣድብዮም ዝነበሩ ወተሃደራት፡ ነታ ሓንቲ መእተዊት ናብ’ታ ከተማ ምስ ከፈትሎም፡ ሰላሕ ኢሎም  ድሕሪ ምምልስ ሓቢሮም ነታ ንዓመታት ክስዕርዋ ዘይከኣሉ ከተማ ትሮይ ብምዕናው ነቲ ህዝቢ ድማ ብምህላቕ እቲ ውግእ ብዓወት ግሪኻውያን ተዛዘመ። ካብ’ዚ ታሪኽ ዝተላዕለ ድማ ናይ ትሮጃን ፈረስ ዝብል ቃል ናይ ተንኰልን ምትላልን ትርጉም ሒዙ ክሳብ ሕጂ ይዝውተር ኣሎ። ናይ ኮምፑተር ኪኢላታት ድማ ካብ’ዚ ተለቂሖም ዘይጓዳእ ተመሲሉ ኣብ ውሽጢ ኮምፑር ኣትዩ ዘበላሹ ትሮጃን ዝበሃል ሓደገኛ ባልዕ ፈጢሮም። 

እምበኣር ካብ’ዚ ታሪኽ ንመሃሮ ጸኣእቲ ብተንኰልን ሽጣራን ኣታሊሎም ኣብ ውሽጥኻ ኣትዮም ዕንወትን ስዕረትን ከውርዱልካ ከም ዝኽእሉ ኢዩ። እሞ እዚ ታሪኽ ፈረስ ትሮጃን ንዓና ንኤርትራውያን ብኸመይ ይምልከተና ዝብል ሕቶ ክለዓል ናይ ግድን ኢዩ። መልሱ ድማ ኣብ’ዚ ዝሓለፈ ክልተ ዓመት ብስም ዕርቂ ኣብ መንጎ መራሒ-ህግደፍን መራሒ- ኢትዮጵያን ዝተራእየን ዝርአ ዘሎን ፖለቲካዊ ፕሮቶኮል ወይ ቅጥዒ ዘይሓለወ ሸረኽረኽን ፈዀስኰስን ክንረኽቦ ንኽእል ኢና። እቲ መራሒ ኤርትራ ዝበሃል ኣብ ጽባሕ’ቲ ዕርቂ ዝበልዎ ናይ ክልተ ሰባት ስምምዕ፡  ንኢትዮጵያ ብምኻድ ዘስደምምን ብክድዓት ዘሕትትን ንህዝብና ዘስተናዕቕን  “ኣይከሰርናን ኣይጐደለናን”፡ “ካብ ሎሚ ንስኻኢ ኢኻ ትመርሓና”፡ “ህዝቢ ኢትዮጵያን ህዝቢ ኤርትራን ክልተ ህዝቢ’ዩ ዝብል ታሪኽ ዘይፈልጥ’ዩ”፡ “ናይ ዶብ ጸገም የብልናን” እንታይዶ በይዶ ዝብል ንልኡላዊት ሃገር ዘድፍር፡ ምናልባት ኣብ ታሪኽ ዲፕሎማሲ ዓለም ሓደ መራሒ ኣብ ካልእ ሃገር ከይዱ ከም’ዚ ክዛረብ ንመጀመሪያ ጊዜ ክኸውን ዝኽእል ቃላት ሰሚዕና። እሞ ድማ እታ ሃገር ህላወኻ ንምጥፋእ ንዓመታት ኲናት ዘካየደትን፡ ብኲናት ዝሰዓርካያን፡ ሕጂ’ውን ወደባትና ካብ ምምናይ ዘየቋረጸትን ምዃና ክትግንዘብ ዝያዳ የቘጥዕን የሕዝንን። መራሒ ኢትዮጵያ ብወገኑ ኣብ ማእከል ኣስመራ ኰይኑ ብሽሕጣን “ኣነን ኢሱን ንዓሰብ ኢና ንካፈል”፡ “ኣነ ካብ ሎሚ ናይ ኤርትራ ወጻኢ ጉዳይ ሚኒስተር ተሸይመ ኣሎኹ” ወዘተ ምባሉ እቲ ኢትዮጵያ ብኲናት ክትረኽቦ ዘይከኣለት፡ ከም’ቲ ናይ ትሮጃን ፈረስ ብዝመሳሰል ናይ ሓሶት ዕርቂን ሰላምን ምትላልን ክትረኽቦ ትፍትን ምህላዋ  ይበርሃልና። 

ነዚ ህሉው ኩነታት ሃገርና ብዝያዳ ምስ’ቲ ታሪኽ ናይ ትሮጃን ፈረስ ዘመሳስሎ ድማ ኣብ’ዚ ቀረባ ዝርአ ዘሎ ምትእትታው ሰራዊት ኢትዮጵያ ብወደባት ዓሰብን ባጽዕን ኣቢሎም፡ ብነፋሪት ድማ ናብ ማእከል መዕርፎ ነፈርቲ ኣስመራ ብቀጥታዊ በረራ ብምእታው ናብ ዶባት ኤርትራ ክጐዓዙ፡ በዚ ኩሉ ምንቅስቓስ ድማ መሬትና መሬት ጅጋኑን መቓብር ስውኣትን ረጊጾም ክሓልፉ፡ ንኩልና ዘሕዝን ንስዉኣትና ድማ ዘራኸስ ተግባር’ዩ። ኣብ ርእሲ’ላታ ተወሰኸታ ኰይኑ፡ ድማ ብደቡባዊ ዶባት ኤርትራ ካብ ትግራይ ዝሃደሙ ወተሃደራት ናብ መሬትና ከም ዝኣተዉን ብልዑልና ስተዩልና ዝዓይነቱ ኣቀባብላ ጋሻ ከም ዝተገብረሎም ባዕሉ መራሒ ኢትዮጵያ ንፓርላማ ኣብ ዝሃቦ ቃሉ ኣረጋጊጹ።

እተን ልኡላውነተንን ዶባተንን ዘኽብራ ሃገራት ይትረፍዶ ዕጡቓት ወተሃደራት ተራ ሰብ’ውን ተወዝ ኢሉ፡ ዋላ ብዘይፍላጥ ዶብ እንተሰጊሩ ዘይሕጋዊ ተባሂሉ ይኽሰስን ይእሰርን ንዓዱ ይጥረዝን። ብተመሳሳሊ ንሱዳን ዝኣተዉ  ወተሃደራት’ኮ ብናይ ዓለም ሕጊ ኣብ’ቲ ዶብ ብረቶም ኣረኪቦም ከም ስደተኛታት ዑቕባ ክወሃቦም ከሎ፡ ናብ’ታ ብትሮጃን ፈረስ ትጻወት ዘላ ሃገርና ግና ምስ ብረቶም መሬትና ክረግጹ፡ ንመሬትና ድማ ከም ወተሃደራዊ ድፋዕ ክጥቀምሉ፡ ካብኡ ተበጊሶም ድማ ንህዝቢ ትግራይ ከጥቅዑ ምሉእ ዘይጒዱል ምትሕብባር ተገይርሎም። ምስ’ቶም ወራራት ፈንዮም ኤርትራ ንምጥፋእ ዝህንደዱ ዝነበሩ ብሔራት ኰንካስ ንጐረቤት ህዝቢ ትግራይ ንምጥፋእ ዘይቅዱስ ቃል-ኪዳን ምእሳር፡ ዘሎናዮ ግርምቢጥ እዋን ምዃኑ፡ መራሕትና ድማ ብዝከሓነ ጽልኢ ዓዊሮም ፈተውቶምን ጸላእቶምን ምፍላይ ስኢኖም ክደናገሩ የስደምመካ። ጉዳይ ኢትዮጵያ ብዓቢኡ ንዐኦም ስለ ዝምልከት፡ እንተክኢልና ከም መንጎኛ ዕርቂን ሰላምን ከነምጽእ፡ ካብኡ ሓሊፉ ግና ንሓያል ደጊፍካ፡ ዘራይ ኰንካ ምእታው ብባህልና’ውን ነውሪ’ዩ።

እቲ መሪርን ነዊሕን ናይ ሓርነታዊ ቃልሲ ኣብ 1991 ብመስተንክር ዓወት ኤርትራ ምስ ተዛዘመ፡ ኣሽሓት ወተሃደራት ኢትዮጵያ ብምዕራባዊ ወገን መሬትና ንሱዳን ክሃድሙ ኣብ’ቲ እዋን’ቲ ልዕሊ ዓሰርተ ዓመት ዕድመ ዝነበሮ ኩሉ ኤርትራዊ ዝዝክሮ፡ ካብ ሓንጐልና ዘይሃስስ እጹብ-ድንቅ ታሪኽ ከም ዝተፈጸመ ምልስ ኢልና ምዝካር ከድልየና ኢዩ። ከመ’ሲ ኣሽሓት ወተሃደራት ብረቶም ናብ መዀስ ቀይሮም፡ ታንክታቶም ዛሕዚሖም ዝሃደሙ፡ ሕጂ ኤርትራ ብደምን ኣዕጽምትን ጀጋኑ ደቃ ልኡላዊት ሃገር ምስ ኰነት፡ ምስ’ቲ ታሪኽ ፈረስ ትሮጃን ብዝመሳሰል ምትላል ናብ መሬትና እንዳተዛነዩ ኣትዮም ናብ ትግራይ የመርሑ ኣለዉ። ድሕሪ ሰለፋ እንታይ ተረፋ ከም ዝበሃል፡ እቲ ቀንዲ ዘሰከፍ ከኣ እዞም ኣሽሓት ብኤርትራ ዝኣተዉ ወተሃደራት ምስ ትግራይ ዘለዎም ኲናት ወይ ብስዕረት ወይ ብዓወት መዕለቢ ምስ ተገብረሉ፡ ከም’ታ ዝመጽእዋ መሬትና ለቒቖም ንዓዶም ክምለሱ ድዮም? ወይስ ከም’ቶም ኣብ’ቲ ፈረስ ትሮጃን ተሓቢኦም ዝነበሩ ወተሃደራት ግሪኽ፡ ነቲ ንሳላሳ ዓመታት ብኲናት ክዕወትሉ ዘይከኣሉ፡ ሕጂ ኣብ ውሽጢ ሃገርና ኰይኖም መሬትናን ወደባትናን ክደፍሩ’ዮም? እዚ ኩልና ኩሉ ጊዜ ከነልዕሎን ክንከታዓሉን ክንዳለወሉን ዝግባእ ሕቶ’ዩ።

ኣቱም ሰባት! ኣሽሓት ሰራዊት ኢትዮጵያ ብወደባትና፡ ብዶባትና፡ ብመዕርፎ ነፈርቲ ኣትዩ ንሃገርና ኣራግጽ ክገብርን ናይ ኲናት ጥሩምባ ክወቅዕን ሃገር ዘውሓሱ ብሂወት ዘለዉ ጀጋኑ ተጋደልቲ ከመይ ኮን ይስመዖም ይኸውን? እቶም “ብሰላም ዕረፍ” ዝበሃለሎም ጀጋኑ ስዉኣትናኸ፡ ነዚ ኣራግጽ ወተሃደራት ኢትዮጵያ ንሓንቲ ደቒቕ እንተዝርእይዎ ኣብ መቓብሮም ኰይኖም ኣየንቀጥቅጡንዶ?። ሓርበኛታት ስንኩላን ኲናት እቶም ትማሊ ጥራይ ኢዶም ዘባረርዎም ወተሃደራት ኢትዮጵያ፡ ካብ ባጽዕ ተጓዒዞም፡ ብመካይን ተጻዒኖም፡ ብጽርግያ ማይሓባር ክሓልፉ ክርእዩኸ ከመይ ኮን ይሓዝኑ ይዀኑ! ንሕናኸ ከም ህዝቢ ዝተጋደለ፡ዝሰንከለ ዝተሰውአ ዝሓዝነላ ሃገር ብሓቂ ናትና ዲያ? ከምኡ ኢላ ክትቅጽል ዲናኸ ንደልያ? ብጃኹም ነዚ ሕቶታት’ዚ ርእይቶይ ርእይቶኻ ጨርባሕባሕ ገዲፍና ብሓባር ንመልሶ፡ መጻኢ ዕድል ሃገርና ከኣ ነውሕሶ!

እዚ መኣስ ጥራይ! ካልእ ብዓሚቚ ምስ እነስተውዕል ምስ ናይ ትሮጃን ፈረስ ዝመሳሰል ተንኮል’ውን ብጋህዲ ንርኢ ኣሎና። ኣብ’ዚ ሎሚ እዋን ኢትዮጵያ ወናኒት ሓይሊ ባሕሪ ናይ ምዃን ዘለዋ ሕልሚ ኣብ ጥርዙ በጺሑ ንምትግባሩ  ከይደቀሰት ትሓድር ኣላ። ንምዃኑ ኣብ ናይ መን ባሕሪ ኰይኖም’ዮም ሓይሊ ባሕሪ ክስርቱን ክውንኑን ዝደልዩ ዘለዉ? ወይስ ከም ፈረስ ትሮጃን ባሕረኛታት ዝጸዓና መራክብ ውግእ ኢትዮጵያ ኣብ ባሕርና ክሰፍራ’የን? ኤርትራ ባሕራ’ምበር ህዝባ ኣየድልየናን ካብ ዝብል፡ ባሕርና ልዕሊ ህዝብና ከም ዘገድሶም ብቃላቶምን ብናይ 30 ዓመት ኲናትን ዝገለጹልና፡ ብስርሒት ፈንቅል ካብ ባሕርናን መሬትናን ብስዕረት ዝተባረሩ፡ ሎሚ ከም ብሓድሽ ባሕርና ከም ሓበላ፡ ዓይኖም ሸፊኑ ወትሩ ዘይመሬቶምን ዘይባሕሮምን ካብ ምምናይ መኣስ ኮን ቀቢጾም ሰላም ይህቡና ይዀኑ?

ብጊዜ ደርጊ ካብ’ቲ መናድቕ ከተማ ኣስመራ ደዊኑ ዝነበረ ጽሑፋት ሓደ፡ “ቀይሕ ባሕሪ ባህሪያዊ ዶብ ኢትዮጵያ ኰይኑ ንዘለኣለም ክነብር’ዩ” ዝብል ነይሩ። ሕልሚን ጋህዲን ግና ነናተን መምዘኒ ሓሶትን ሓቂን ስለ ዘለወን፡ ሕልሞም ብስርሒት ፈንቅል በኒኑ፡ ብደበስ ደምን ኣዕጽምትን ሂወትን ደቃ፡ ቀይሕ ባሕሪ፡ ባሕሪ ኤርትራ ኰይኑ ተጋሂዱ። ኣብ’ዚ ዝሓለፈ ክልተ ዓመታት ድማ ደግሲ ሕማም ባሕሪ ምስ ብርቱዕ ረስኒን ሕማም ርእሲን ከም እንደገና ክትለዓሎም ንዕዘብ ኣሎና።

እምበኣር ነዚ ንርእዮ ዘሎና ኣሻቓሊ ንህላወ ሃገርና ዝፋታተን እዋን ብግቡእ ክንርደኦን ኣብ ሃገርናን ህዝብናን ዘለዎ ጽልዋ ብዕቱብ ከነስተውዕሎን፡ ካብ’ቲ ታሪኽ ፈረስ ትሮጃን መለበሚ ክንረክብን ይግባእ። ኣብ ውሽጢ ኢትዮጵያ ዝካየድ ብዓቢኡ ንኢትዮጵያውያን ዝምልከት’ኳ እንተዀነ፡ ንሕና ከም ጐረቤት ሃገር እቲ ዝሓሸ ዓራቓይ ምዃን፡ ብዝተረፈ ድማ ዶባትናን ክብርናን ሓሊና ብሰላም ምንባር ይግባእ። ንሓደ ፈታዊ-መሰል ጸላኢ ደጊፍካ ሂወት ደቅና ኣብ ኲናት ምጥፍእ ቊጠባና ድማ ምዕናው ዘሕዝን ውጽኢት ጥራይ’ዩ ዘለዎ። ማይን ሑጻን መታርፍቲ ስለ ዝዀነ፡ መሬት ምስ ወግሐ ንውሉድ ወለዶ መናብርትና እቶም ብቀረባ ጐረባብትና ህዝቢ ትግራይ ኢዮም።

ንመጻኢ ወለዶ ዘየድሊ ጽልእን ደምን ቂምን ከይነውርሶ ምስትውዓልን ልቦናን ክንገብር ይግባእ። ዓዲ ለባማትን መስተውዕልቲን ከም ዘይነበርና ሕጂ ግና ሃገርና ብዝኸሓነ ጽልኢ ዘለዎም መራሕቲ ህግደፍ ታሪኻዊ ጊጋታት ትፍጽም ኣላ። መራሕቲ  ክልቲኡ ሃይማኖታትና ነዚ ሕማቕ እዋን ብሰላም ክንሓልፎ፡ ሃገርና ድማ ካብ’ቲ ናይ ትሮጃን ፈረስ ተንኰል ክትድሕን ወትሩ ጸሎት ዶዓን ከብጽሑ ንምሕጸን። ነቶም ንሃገርና ከም ትሮይ ብትሮጃን ፈረስ ኣብ ሓደጋ ዘውድቑ ዘለዉ መራሕቲ ድማ፡ ኩልና ኩሉ ጊዜ፡ ዓገብ ክንብሎምን ብህዝባዊ ተቓውሞ ክንገጥሞምን ሓደራ።

እግዚኣብሔር ንኤርትራን ህዝባን ይሓሉ!

ዘለኣለማዊ ዝኽሪን ክብሪን ንስዉኣትና!

ዶር ተስፋሚካኤል ገብረሕይወት

ካልጋሪ፡ ካናዳ