ብናይ ሰሜን ኣውቶቡስ ንደቡብ ጉዕዞ!

ብናይ ሰሜን ኣውቶቡስ ንደቡብ ጉዕዞ!

ብመጀመርያ ካብ’ዚ ሕማም ኮሮና ወይ ኮቪድ-19 ይዂን ካልእ ብጥዕናኹም ክትህልዉ እምነ። እምበኣር ብመሃሪ ዛንታ ክንጅምር፡ ሓደ ወዲ ንሓደ ዓቢ ሰብኣይ ኣብ መንገዲ ይረኽቦም’ሞ፡ ኣቦ እዛ መንገዲ ትወስደኒዶ? ይብሎም። ንሶም ድማ ናበይ ክትከይድ ደሊኻ ዝወደይ ይብልዎ። እንድዒ እታ ዓዲ ጠፊኣትኒ ናበይ ከም ዝኸይድ ኣይፈለጥኩን ክብል መለሰ። ናበይ ከም ትኸይድ እንተዘይፈሊጥካ ደኣ ዝዀነ መንገዲ’ዩ ዝወስደካ በልዎ። ቈልዑ ከሎና ገለ ነገር እንተጠፊኡና ከም ናይ ሃውሪ መሐበሪ ንጥቀመሉ ዝነበርና ኣጋባብ ተዘኪሩኒ። ኣብ ከብዲ ኢድና ቁሩብ ጥፍጣፍ ጌርና ቀራና ቀራና ናብ ጽቡቕ ምርሓና እንዳበልና፡ ብመመልካቲቶ ኣጻብዕትና ጣዕ ነብሎ’ሞ ናብ’ቲ ጥፍጣፍ ዝነጠሮ ኣምሪሕና ነቲ ዝጠፍኣና ክንረክብ ሃሰስ ንብል። ናበይ ከም ትኸይድ ከይፈለጥካ ጒዕዞን ናይ ሃውሪ መሐበሪን ብቈልዑ ክፍጸም ኣየገርምን’ዩ፡ ዓበይ’ቲ ከምኡ ክገብሩ ግና ጽላለ’ዩ ዝበሃል።

እሞ ካብ’ዚ ክልተ ዝተጠቕሰ ኣጋባብ መሐበሪ እንታይ ንመሃር? ናበይ ከም ንኸይድ እንተዘይፈሊጥና ዝዀነ መንገዲ ሒዝና ሸንኰለል ክንብል ኣበይ ከም ዝበጻሕና’ውን ኣይክንፈልጥን ኢና። ጉዕዞና ኣብ ናይ ሃውሪ መሐበሪ ዝተመርኮሰ እንተኰይኑ ድማ ናብ ዘይሓሰብናዮ ቦታ ክንጠፍእ ወይ ከኣ ድሕሪ ነዊሕ ዓንኬላዊ ዙረት ናብ’ቲ ዝተበገስናሉ ቦታ ክንምለስ ንኽእል። እምበኣር ህሉው ኲነታት ሃገርና ነዚ ኣብ ላዕሊ ዝጠቕስናዮ ዓይነት ኣካይዳ ይመስል፥ ከመይ’ሲ ስርዓት ህግደፍ ጉዕዞ ቅድሚ ምጅማሩ ኣብ ቅኑዕ መንገዲ ምህላዉ ከየረጋገጸ፡ ኣንፈቱ ስሒቱ ንሰሜን ትኸይድ ዘላ ኣውቶቡስ ተሰቒሉ ንደቡብ ገጹ ይጐዓዝ ኣሎ ዘብል’ዩ። ጌጋ ኣውቶቡስ ወሲድካ ኣንፈት ምስሓት ድማ ከም’ቲ ኣብ ከረን ዘላ ኣድራሻ ብናይ ባጽዕ ካርታ ክትረኽባ ምፍታን ስለ ዝዀነ፡ ኣውቶቡስን ካርታን ከይቀየርካ ሸንኰለልን ክሳራን ጥራይ’ዩ ትርፉ።

ብዛዕባ ኣንፈትን መኣዝንን ካብ ኣልዓልና ንድሕሪት ምልስ ኢልና እቲ ኣብ 1994 ሳልሳይ ውድባዊ ጉባኤ ህዝባዊ ግንባር ዝጸደቐ ብዘቚጸልጽል ቃላትን ትስፉው መብጸዓታትን ዝቐረበ ሃገራዊ ቻርተር ናይ ህግደፍ ሓባሪ ጒዕዞን ናበይ ክበጽሕን እንታይ ክገብርን ከም ዝደሊ ዘነጽር ራእይ ሽዱሽተ መሰረታዊ ዕላማታት ይዝርዝር።ንሳቶም ድማ፥

• ሃገራዊ ስኒት፡
• ፖለቲካዊ ደሞክራሲ፡
• ቊጠባዊን ማሕበራዊን ምዕባለ፡
• ማሕበራዊ ፍትሒ
• ባህላዊ ትንሳኤ
• ዞባዊን ኣህጉራዊን ምትሕብባር ዝብሉ ኢዮም።

እስከ ነቲ ራእይ ንምግምጋም ክጥዕመና ኣብዘን ሽዱሽተ መሰረታውያን ዕላማታት ተዓዊትናዶ? ኢልና ሽዱሽተ ሕቶታት ኣልዒልና ብሕጽር ዝበለ እወ ወይ ኣይፋል ኢልና መልሲ ንሃበለን። ተባታቲንና ኣሳሪን ተኣሳሪን ኰንና ተጨኻኺንና  ሃገራዊ ስኒት ኣሎ ክንብል ይከኣልዶ? ብዘይ መረጽናዮምን ብዘይ ቅዋምን ትመሓደር ሃገርና ደሞክራሲ ኣሎዋ ክንብል ከመይ ኢልና ንደፍር? ህዝቢና ብድኽነትን ስደትን እንዳተሳቐየ ቊጠባዊን ማሕበራዊን ምዕባለ ተራእዩ ክንብል በየናይ መለክዒ? ሰብ በዘይ ሕጊን ፍርዲን እንዳተኣስረ ማሕበራዊ ፍትሒ ዘለዋ ሃገር ኣላትና ዲያ? ባህልና እንዳተበከለን እንዳተራኸሰን ባህላዊ ትንሳኤ ኣሎ ክንብል ዲና? ምስ ኩለን ጉረባብቲ ሃገራት ኣብ ክንዲ ብዲፕሎማሲ ኣብ ኲናትን ህልቂትን ኣቲና ዞባዊን ኣህጉራዊን ምትሕብባር ኣርኢና ክንብልከ መን ይኣምነና? ስለ’ዚ ነዘን ሽዱሽተ ሕቶታት ብኩለመናዊ መለክዒታት ንምግምጋም ምሁራን ዘድልዮ ኣይኰነን፡ ፍሉጥ’ዩ፡ ኣይፋል’ዩ እቲ መልሱ።

ሓደ ጆል ባርከር ዝበሃል ጸሓፋይ ከም ዝገለጾ “ራእይ ብዘይ ግብሪ ሕልሚ’ዩ፡ ግብሪ ብዘይ ራእይ መሕለፍ ጊዜ’ዩ፡ ራእይ ምስ ግብሪ ግና ንዓለም ይቕይራ” ይብል። ስለ’ዚ ኣብ ሃገርና ዘሎ መሪሕነት ኣብ ሓጺር ጊዜ ድሕሪ ናጽነት ራእይ ኣነጺሩ ከብቅዕ፡ መኣዝኑ ስሒቱ ጌጋ ኣውቶቡስ ተሰቒሉ፡ ብጌጋ ካርታ ነቲ ራእይ ናብ ሕልሚ ቀይሩ፡ ብናይ ሜዳ ኣካይዳ ክጐዓዝ ይርከብ። “መሬትን ህዝቢን በብቁሩብ ሓራ ምውጻእ” ዝብል ዝነበረ መርሓ-ግብሪ ህዝባዊ ግንባር፡ ድሕሪ ናጽነት ናብ ቊጠባዊ ምዕባለን ፍትሒን ደሞክራሲን እንተዝቕየር ኣየ’ወ ሃገርና ከመይ ኮን ምዀነት ነይራ!

ነቲ ሃገራዊ ቻርተር ዝበልዎ ኣብ’ቲ እዋን’ቲ ኰንና ከነንብቦ ከሎና ካብ ብዙሕ ተስፋን ሃረርታን ዝተላዕለ ናጽነት ዘምጽአ ጅግንነትን ጽንዓትን ነቲ ራእይ ከምዝትግብሮ ዝተኣማመንና ከም ዝነበርና ኣየጠራጥርን። ኣብ’ዚ ሎሚ እዋን ኰንና ክንግምግሞ ግና ስለምንታይ ደኣ ኣንፈቱ ስሒቱ ነቲ ኩሉ መብጸዓታት ጠሊምዎ? ኢልና ነስተንትን። መጻኢና ብራእይና ስለ ንፈጥሮ በብቁሩብ እንተዝትግበር ሃገርና ከም’ቲ ሽዑ ዝበሃል ዝነበረ ናብ ምዕባለ ሲንጋፖርን ስዊዘርላንድን ገጻ ምገስገሰት። ብኣንጻሩ ግና ቊጠባን ምዕባለን ሃገርና ኣንቈልቊሉ፡ ዋጋ ሃለኽቲ ንሂሩ ካብ’ዚ ሕጂ ሽዑ ዝሓሸ እዋን ነይሩ ክንብል ንደፍር። ስለ’ዚ እቲ ዝሓለፈ ዓመታት ብናይ ድሕሪት ማርሻ፡ ብጌጋ ካርታ ወይ ብመኣዝና ዝሰሓተት ኣውቶቡስ ጉዕዞ’ዩ ነይሩ እንተበልና ምጽላም ኣይኰነን። ከመይ’ሲ እቲ መራሒ ህግደፍ ኣብ’ዚ ቀረባ ባዕሉ ብቃሉ ከም ዝበሎ ኩሉ ዓንዩ ባጽዕ ሉል ቀሕይ ባሕሪ ዝነበረት ሕጂ የለን፡ ትሕተ-ቅርጺ ናይ ጸዓት ማይ አለትሪክ ኣዚዩ ተዳኺሙ፡ ፋብሪካታት ተዓጽዩ ክብል፡ ወይለይ ተጋግዩ’ስ ሓቂ ተዛሪቡ ኢልና ንግረም። ብሓጺሩ ኣብ ሃገርና ዘሎ ኣካይዳ ልክዕ ነቲ ብ50ታት ምምሕዳር እንግሊዝ፡ ኤርትራ ነብሳ ኣይትኽእልን’ያ ዝብል እከይ ዕላማኡ ንምትግባር ንኩሉ ጽላታት ቊጠባ ዘዕነዎ ይመስል። ብዝተጋደሉላ ደቃ ክፍጸም ግና ዘስደምም’ዩ!

መኣዝን ሃገርና ናበይ ገጹ ይእንፍት ከም ዘሎ ብኣሃዛዊ መልክዒታት ክንገልጽ፡ ሓምሳ ሚእታዊት ካብ ህዝብና ኣብ ሕሉፍ ድኽነት ማለት ኣብ መዓልቲ ብ30 ናቕፋ ይናበር። ምጣነ ዕብየት ህዝቢ ካብ ዓመት ናብ ዓመት እንዳንቈልቈለ መጺኡ ኣብ’ዚ እዋን’ዚ 1.4 ሚእታዊት  በጺሑ’ሎ። በዚ እንተቐጺሉ ድማ ህዝቢና ዕጽፊ ንክውስኽ 50 ዓመት ስለ ዝወስድ ንነዊሕ ጊዜ ድኽምቲ ሃገር ኰይና ክትተርፍ’ያ። ምጣነ ወሊድ ብወገኑ ኣሻቓሊ ኣንፈት ሒዙ ቅድሚ 20 ዓመት 42 ዝነበረ ናብ 27 ሽሓዊት ወሪዱ’ሎ። ቀረብ ናይ ጽሩይ ማይ ናይ አለትሪክ ናይ ሽቓቕን ጽሬትን ናብ መብዛሕትኡ ህዝቢና ጌና ኣይተባጽሐን። ናይ ኢንተርነት ተጠቃሚ ህዝቢና ኣዚዩ ውሑድ ማለት ሸሞንተ ሚእታዊት ጥራይ’ዩ፡ ናብ ኣገልግሎት ጥዕና ዝውዕል ገንዘብ ኣብ ዓመት ንሓደ ሰብ 495 ናቕፋ ክኸውን ከሎ፡ ካብ 3 ክሳብ 4 ሚእታዊት ናይ ጠቕላላ እቶት ሃገር’ዩ። ብኣንጻሩ ናብ ምክልኻል ዝስላዕ ባጀት ካብ 21 ክሳብ 34 ሚእታዊት ናይ’ቲ ጠቕላላ እቶት ሃገርና ኣብ ውግእን ኲናትን ክውዕል ቊጠባዊ ዕንወትን ድኽነትን’ዩ ትርፉ። እቲ ዝዓበየ ዕማም መንግስቲ፡ ምክልኻል ሃገርና ምዃኑ ኩሉ ኤርትራዊ ዝሳማምዓሉ’ዩ፡ እነተዀነ ግና ኣብ ክንዲ ሰላምን ዲፕሎምሲን ብቀጻሊ ኲናት ህዝቢኻ ምህላቕን ቊጠባ ምዕናውን ዕብዳን ጥራይ’ዩ ዝቑጸር።

እዚ ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሰ ኣሃዛት ተክኒካዊ ኰይኑ እንተተራእዩና ካልእ ዕለታዊ ክንርእዮ ንኽእል ዘሰክፍ ኣሃዛት ንመልከት። ሃገርና ብሓደ ሰብ ፊን ከም ዘበሎ ብዘይ ቅዋም ትመሓደር፡ ሓደ ናይ ፖለቲካ ሰልፊ ጥራይ ዘለዋ፡ ልዕሊ 300 ኣብያተ-ማእሰርቲ፡ ኣሽሓት እሱራት ብዘይ ፍርዲ ዝሳቐዩላ ዓባይ ቤት ማእሰርቲ፡ ልዕሊ ሓሙሽተ ሚእቲ ሽሕ ስደተኛታት ዘፍረየት፡ ብመንግስቲ ዝውነና ሓንቲ ተለቪዥንን ሓንቲ ጋዜጣን ጥራይ ዘለዋኣ፡ ንህዝቢ ዘገልግላ ልዕሊ 20 ትካላት ጥዕና ካቶሊካዊት ቤተክርስትያን ዝዕጸዋላ፡ እንኮ ከም ሓሙስ ዩኒቨርሲቲ ትዕጸወላ፡ እንኮ ናይ ኣእምሮ ሓኪም ዝእሰረላ፡ ብመቚነንን ብኩፖንን ትነብረላ፡ ካብ ናይ ባንክ ሕሳብካ ኣብ ወርሒ ሓሙሽተ ሽሕ ጥራይ ከተውጽእ ትፈቅድ ሃገር ምናልባት ኤርትራ ጥራይ’ያ  ክንብል፡ ሕማቕ ምስሊ ሃገርና ደስ ኢሉና ዘይኰነስ፡ ሓባእ ቊስሉ ሓባእ ፈውሱ ከይንኸውን፡ ቊስልና ክንፍውስ ብማለት’ዩ።

ኣብ’ዚ ዘመናዊ መሐበሪ ኣንፈት ወይ navigation ብዝያዳ ዝውቱር ዝዀነሎ ዘሎ ዘመን መኣዝንና ስሒትና ቀዳምነታትና ተደናጊሩና ኣብ ደልሃመት ደምበርበር ክንብል ክሳብ መኣስ’ዩ? ንመንግስቲ ምንቃፍ ከም ገበን ኣዊጁ ንዓዲ ኣይትኣትዉ ኣይትወጽኡ ዝብል ቂምተኛ፡ ምዉታት ከይተረፈ ኣብ ዓዶም ከይቅበሩ ዝእግድ ስርዓት፡ ንዓናን ንኤርትራዊ ባህልናን ክብርታትናን ስለ ዘይመስል ዓገብ ንበሎ። ጌጋ ኣውቶቡስ ተሰቒልካ ወይ ጌጋ ካርታ ተጠቒምካ ኣብ’ቲ ትደልዮ ክትበጽሕ ከቶ ስለ ዘይከኣል፡ ኣንፈትና ኣተዓራሪና፡ ፍልልያትና ተጻዋዊርና፡ ሃገርና ካብ’ዚ ትኸዶ ዘላ ሓደገኛ ጒዕዞ ከነድሕን፡ ነቲ ስርዓት ኣይከኣልካዮን ይኣክል ንበሎ።

መኣዝንን ኣንፈትን ኣብ ካልኦት ነገራት’ውን ኣገዳሲ’ዩ። ንኣብነት ዳርጋ ኩሉ ሓጺን ኣብ ውሽጡ ናይ ስሕበት ወይ ናይ ማግነት ባህሪ ዘለዎም ናእሽቱ ንጥረ-ነገር ይርከብዎ። ናብ በበይኑ ኣንፈት ፋሕ ኢሎም ነንሕድሕዶም ስለዝሰሓሓቡ ግና ናይ ማግነት ባህሪ ኣይፈጥሩን። እዞም ናእሽቱ ማግነት ናብ ሓደ ኣንፈት ንኣብነት ንምብራቕ ወይ ንምዕራብ እንተተሰሪዖም ግና እቲ ሓጺን ዘገርም ናይ ማግነት ባህሪ ይፈጥር። ከምኡ’ውን ነጠብጣብ ማይ እንተተዓዚብና ተኣኻኺቡ ናብ ሓደ ኣንፈት ብምውሓዝ ዓጋቲ ዘይብሉ ሓያል ውሕጅ ይፈጥር። ካብ’ዚ ንመሃሮ እምበኣር ፋሕ-ጨንገራሕ ኢልና ኣደዳ ስደትን ብርሰትን ከይንኸውን፡ ሃገርና ካብ’ዚ ትኸዶ ዘላ ጸልማት መንገዲ ክትድሕን፡ ሰዓሪን-ተሰዓሪን ዘይብሉ ናብ ኩልና ንዕወተሉ ብሩህ ጐደና ንገስግስ። ኣብ ጸልማት ኰንና ንብርሃን ክንጥምትን ብርሃን ከነምጽእን፡ ሕልሚና ናብ ጋህዲ ክንልውጦን ሕጂ ንባራበር። ልዕሊ ኩሉ ግና ደለይቲ ሓቂን ዕርቂን ፍትሒን ክንከውን፥ መጋበርያ ሕሰምን ዓመጽን ካብ ምዃን ክንጥንቀቕ፡ ነቲ ዝብድለና ስርዓት ከይንመስል፡ ኩሉ ዓቕምና ከኣ ኣብ ምትግባር ራእይናን ዕላማታትናን ከነውዕሎ፡ መናብርቲ ስለ ዝዀንና ጽባሕ ከይንጠዓስ ሎሚ ብሕልናና ተማእዚዝና ብሩህ መጻኢና ንፍጠር።

እግዚኣብሔር ንኤርትራን ህዝባን ይሓሉ!

ዘልኣለማዊ ክብርን ዝኽርን ንስዉኣትና!

ዶር ተስፋሚካኤል ገብሪሂወት፡ ካልጋሪ፡ ካናዳ